Technisch lezen toetsen zonder stopwatch: referentieartikel met Petra Bijlsma

Hoe fijn is het om kinderen op technisch lezen te toetsen zonder de stress van een stopwatch? Bij het IEP LVS draait het niet om snelheid, maar om leestechniek en leesexpressie: de vaardigheden die aan de basis liggen van begrijpend lezen. In dit artikel deelt Petra Bijlsma, leerkracht en onderbouwteamleider op de IKC Prinses Julianaschool in Dordrecht, hoe de overstap naar de IEP Technisch lezen toets niet alleen de toetsdruk verlaagde, maar ook een nieuwe dimensie toevoegde aan het leesonderwijs.

IKC Prinses Julianaschool gebruikte IEP al een tijdje voor de doorstroomtoets – toen nog eindtoets- in groep 8, en is vorig schooljaar overgestapt op het IEP LVS. In overleg is besloten om de technisch lezen toets geleidelijk in te voeren: vorig jaar in groep 3 en 4, dit jaar is groep 5 ook aan de beurt. Hoewel het afnemen en beoordelen even wennen was, is Petra Bijlsma heel tevreden met de toets: ‘Je krijgt een ander inzicht in wat kinderen kunnen. We vragen ze nu om mooi voor te lezen in plaats van zo snel mogelijk, en dan hoor je direct of een kind begrijpt wat hij leest. Bijvoorbeeld wanneer een kind heel staccato voorleest en pas op het laatste moment opmerkt dat er een vraagteken staat. Andersom had ik vorig jaar een meisje in groep 3 dat tijdens het lezen zelf moest lachen om de tekst.’

Voor Petra is het duidelijk dat leesexpressie relevant is voor de technisch lezen toets. ‘Want waarom willen we dat kinderen technisch leren lezen? Omdat het de basis is voor begrijpend lezen. Dat tempo is niet zo relevant als we vroeger dachten. Laten we zorgen dat ze eerst goed kunnen lezen, en dan komt dat tempo wel.’ Petra en haar collega’s vinden het heel fijn dat ze de stopwatch nu achterwege kunnen laten bij het toetsen. Ze merkten dat kinderen daar voorheen veel last van hadden. ‘Sommige kinderen schoten echt in de stress als we ze vroegen om te komen lezen en ze de stopwatch boven tafel zagen komen. We verzonnen allerlei manieren om die tijdsopname te verbergen. Nu hoeft dat gelukkig niet meer. Ik merk dat de IEP Technisch lezen toets minder toetsdruk geeft. Ze vinden het leuk om voor te komen lezen, en de paar leerlingen die groep 3 overdeden vonden deze nieuwe manier van toetsen duidelijk fijner.’

Op de IKC Prinses Julianaschool hebben ze er daarom voor gekozen om het leestempo helemaal niet te meten; je kunt de tijd namelijk wel invullen in het IEP LVS, al heeft het ook dan geen invloed op het resultaat. Petra maakt alleen een aantekening als ze opmerkt dat een leerling vrij lang over een tekst doet. Zo kan ze de ontwikkeling van de leerling in alle breedte volgen, maar ligt de nadruk op leestechniek en -expressie.

Tijd nemen om te oefenen

Petra en haar collega’s moesten wel even oefenen met het afnemen en beoordelen van de IEP Technisch Lezen toets. ‘Bij het onderdeel leestechniek is het een kwestie van goed luisteren of de woorden correct gelezen zijn en of leerlingen zichzelf kunnen verbeteren. Bij het onderdeel leesexpressie kijk je naar vloeiendheid, intonatie, zinsmelodie… dat vraagt ook iets van jou als luisteraar.’ Daarbij hebben ze veel aan de audiobestanden in het IEP LVS, die voorbeelden geven van hoe een tekst klinkt onder, op of boven niveau. ‘Die voorbeelden zijn heel fijn. We luisteren dan een paar keer goed: Ah, dit is onder niveau, en zo klinkt het dus als een kind al boven het niveau zit.’

Om als leerkracht vertrouwen te krijgen in het afnemen en beoordelen van de toetsen, hebben de collega’s van Petra vóór de eerste afnames een paar keer geoefend. ‘Ze hebben samen een paar leerlingen met verschillende leesniveaus getoetst. De kinderen vonden het leuk om een keertje extra voor te komen lezen, en daarna konden zij met elkaar rustig overleggen over de beoordeling. Wat heb jij gehoord? Welk niveau denk jij dat dit is? Eigenlijk kwam dat grotendeels overeen, maar het is fijn om even af te tasten en te horen of een ander hetzelfde denkt.’

Bij het afnemen en beoordelen van de toets is het goed om in het achterhoofd te houden dat de IEP Technisch lezen toets een volginstrument is; geen examen. Kinderen worden niet afgerekend op hun prestatie op de toets. Ook wanneer er in de beoordeling kleine verschillen bestaan tussen collega’s, kun je nog steeds heel goed volgen hoe de leesontwikkeling verloopt.

Een steuntje in de rug

Op basis van de resultaten passen de leerkrachten van de IKC Prinses Julianaschool indien nodig ook het lesaanbod aan. ‘Natuurlijk zie je in de les ook al welke kinderen moeite hebben met lezen, maar toch biedt IEP nieuwe inzichten. Dan zien we wat duidelijker welke kinderen we nog even aan de hand mee moeten nemen, of welke kinderen juist heel erg vooruit zijn gegaan. Dat is het mooie van toetsen. Maar het is ook fijn dat je op domeinniveau kunt kijken, bijvoorbeeld welke klanken moeizaam gaan. Het is vaak een bevestiging van wat we in de klas ook al zagen.’

Aangepast leesbeleid

Hoewel de hele school met het IEP LVS werkt, is het een bewuste keuze geweest om de IEP Technisch lezen toetsen stap voor stap in te voeren vanaf groep 3. Petra: ‘Als we nu de IEP leestoets af zouden nemen in de hogere groepen is er een kans dat kinderen die niet halen, omdat er andere vaardigheden van ze gevraagd worden dan voorheen. Ze zijn niet gewend om voor te lezen met intonatie en het gebruik van leestekens; bij AVI-lezen was het leestempo belangrijker.’

De komst van de IEP technisch lezen toetsen heeft daarom op de IKC Prinses Julianaschool ook invloed gehad op het leesonderwijs. Er wordt in alle klassen meer voorgelezen, met aandacht voor intonatie: ‘Natuurlijk gebeurde dat al wel, maar niet in elke klas voldoende. Voorlezen is heel belangrijk: daarmee geef je het voorbeeld aan kinderen. We hebben veel kinderen op school waarbij thuis voorlezen niet vanzelfsprekend is. Als wij dat voorbeeld niet geven, hoe kunnen we dan van ze vragen om op toon te lezen?’

Ook in de groepen waar de IEP leestoetsen nog niet worden afgenomen is nu dus meer aandacht voor leesexpressie. Groep 3 werkt bovendien met een leesmethode die veel aandacht besteed aan leestekens en meer: dat helpt ook in de ontwikkeling van de leesexpressievaardigheden van leerlingen. Daarnaast doet de IKC Prinses Julianaschool de laatste jaren steeds meer aan boekpromotie om het lezen te stimuleren; van Voorleespret tot voorleeswedstrijden. ‘Het hangt allemaal samen. Als je geen plezier in lezen hebt, kom je niet half zo ver met je leesontwikkeling. Voorlezen is daar heel belangrijk voor.’

Vertrouwen krijgen in je vaardigheden

Scholen die net starten met de IEP Leestoets adviseert Petra om eerst eens samen te oefenen met een collega, door een paar leerlingen te vragen om een proeftoets te lezen. Het is een prettige manier om je de afname en beoordeling van de leesexpressie toets eigen te maken, vindt Petra. De audiobestanden gebruiken ze nog steeds als hulpmiddel bij het beoordelen van de toetsafname. ‘Maar we vertrouwen ook op onze eigen deskundigheid en ervaring. Meestal kunnen we heel goed beoordelen of een kind onder, op of boven niveau leest. Het is vooral een kwestie van vertrouwen krijgen in je eigen vaardigheden.’

Meer informatie over IEP?

Wil je meer weten over het IEP LVS? Onze IEP-adviseurs vertellen je er graag over óf ervaar het zelf via een proeflicentie.

Plaats een reactie

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *