Technisch lezen in het IEP LVS versus DMT-AVI

De toets Technisch lezen in het IEP Leerlingvolgsysteem is anders dan wat je gewend bent van de toetsen DMT en AVI. We hebben er bij IEP bewust voor gekozen om DMT uit het LVS te laten. Racelezen, of snel lezen, is geen voorwaarde om tot begrijpend lezen te komen. Professor Anna Bosman gebruikt hiervoor de metafoor van fietsen: “je moet enkel snel genoeg fietsen om niet om te vallen en dan kan je een heel eind komen”¹. Vertaald naar het leesonderwijs betekent dit dat het leestempo niet bijzonder hoog hoeft te zijn om tot begrijpend lezen te komen.

Hoe zit IEP Technisch lezen in elkaar?

Bij DMT ben je gewend om te werken met losse woordjes die kinderen moet lezen met een stopwatch ernaast. Bij AVI werk je juist met teksten, waarbij de nadruk ligt op het zo goed en vlot mogelijk lezen van de tekst. Bij technisch lezen in het IEP LVS werk je niet met losse woordjes, maar altijd met woorden in een tekst. Een leerling krijgt twee teksten waarmee twee verschillende onderdelen gemeten worden: leestechniek en leesexpressie. De eerste tekst meet het daadwerkelijke technisch lezen, met daarin de leesmoeilijkheden die terugkomen vanuit de diverse methoden. De leerkracht krijgt hierdoor feedback op het soort leesmoeilijkheden waar het kind moeite mee heeft. De tweede tekst meet leesexpressie, waarin het gaat om het met de juiste expressie en vloeiendheid lezen van de tekst.

Leestempo is geen doel op zich

Laat je met IEP technisch lezen leessnelheid dan helemaal los? Nee, dat niet. Leestempo is wel een onderdeel van technisch lezen, maar het is geen doel op zich. Het komt niet aan op het secondes sneller lezen van de tekst. De leerkracht kan door observaties in de groep prima inschatten of het leestempo van de leerling op niveau is of niet. Als een leerling van zichzelf een kalm en rustig type is, kan een langzamer leestempo ook bij deze leerling passen. Tempo kan een indicatie zijn om te kijken hoe goed de leerling de leestechniek geautomatiseerd heeft. De uitslag kan indiceren dat extra ondersteuning aan te raden is.

De teksten die in het IEP LVS gebruikt worden voor technisch lezen, geven veel meer inzicht in de leesvaardigheid van de leerling dan het oplezen van losse woordjes. Hoe gaat de leerling om met gebruik van interpunctie, leest de leerling hakkelend of vloeiend, hanteert de leerling het juiste ritme? Uiteraard zijn de teksten gericht op de belevingswereld van kinderen en aantrekkelijk weergegeven, zo zorgen we ervoor dat een tekst vooral leuk is om te lezen. De teksten zijn in dezelfde stijl weergegeven zoals bij veel methoden. Om de focus echt op het lezen te houden, worden aan de tekst geen afbeeldingen toegevoegd.

Toetsen technisch lezen vanaf leerjaar 3 t/m 6

In het onderwijs worden tot en met leerjaar 6 nieuwe leesmoeilijkheden aangeboden aan de leerling. Na leerjaar 6 leert een leerling geen nieuwe leesmoeilijkheden meer, de techniek hebben ze geleerd. Onze toetsen technisch lezen zijn gebaseerd op deze aangeboden leesmoeilijkheden.

Vanaf leerjaar 6 kijken we voornamelijk naar het begrijpend lezen als voorwaarde om succesvol te kunnen zijn in het voortgezet onderwijs. De nadruk verplaatst dan meer naar de inhoud van een tekst en het bevorderen van leesplezier. Technisch lezen wordt niet meer getoetst. Leesvaardigheid wordt op niveau gehouden door te blíjven lezen: hoe meer je leest, hoe makkelijker het gaat en hoe beter je erin wordt – toetsen heeft geen toegevoegde waarde meer. Dat betekent dus dat lezen ook na leerjaar 6 erg belangrijk is! Door leerlingen steeds weer te laten lezen, en hun leesplezier te vergroten, zullen zij hun leesvaardigheid onderhouden en hun vloeiendheid verbeteren.

De afname

In de afname-instructie zie je precies wat je moet doen ter voorbereiding van de afname en hoe de afname vervolgens verloopt. In deze instructie staat ook een tekst die je kunt gebruiken in de uitleg voor de leerling. Je hebt de vrijheid om af te wijken van de aanbevolen toets, dat betekent dat je een toets van een ander niveau klaar kunt zetten. Toetsen op het juiste niveau zorgt bij leerlingen voor minder frustratie en meer succeservaring, en dus voor meer leesplezier.

Het beoordelen van technisch lezen in het IEP LVS

De afname van technisch lezen bestaat uit twee onderdelen die beide tijdens de afname beoordeeld worden. Je begint met het onderdeel leestechniek. Dat bestaat uit een tekst waarin een aantal woorden (scorewoorden) verwerkt zijn die gescoord moeten worden. Je richt je op deze scorewoorden en geeft aan of de leerling ze goed of fout heeft gelezen. De overige woorden in de tekst zijn van een niveau waarvan je verwacht dat de leerling dat beheerst; de leerling wordt er niet op beoordeeld. De scorewoorden geven feedback over de leesmoeilijkheden die de leerling heeft geleerd in de periode voorafgaand aan het toetsmoment.

Het onderdeel leestechniek geeft dus inzicht en kan gebruikt worden om te ontdekken waar extra mee geoefend moet worden. Het systeem geeft aan of de leerling voldoende scorewoorden goed heeft gelezen. Is dat het geval? Dan ga je door met het onderdeel leesexpressie. Bij leesexpressie worden tijdens het lezen van de tekst aspecten beoordeeld die over het hele voorgelezen stuk gaan. Denk hierbij aan: hoe vloeiend leest de leerling, hoe gaat hij om met leestekens, hoe is de zinsmelodie, hoeveel fouten maakt hij tijdens het lezen? Om je te helpen de juiste beoordeling te kiezen, is audio toegevoegd als voorbeeld. Met technisch lezen in het IEP LVS heb je in dezelfde (of zelfs minder) tijd inzichtelijk wat een leerling al goed kan en aan welke onderdelen nog gewerkt moet worden. Je kunt met de resultaten van deze toets direct samen met je leerling aan de slag.

In de praktijk

Benieuwd hoe technisch lezen in de praktijk ervaren wordt? Karin Sauter (IB-er op Basisschool de Horizon in Rilland) deelt haar ervaringen met technisch lezen in het IEP LVS en daarmee over het loslaten van de DMT- en AVI-toetsen.

¹Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/10/04/beter-lezen-schrap-begrijpend-lezen-van-het-lesrooster-a4014615