Stevige examencommissie voor een eerlijke toekomst van de leerling

Dit artikel verscheen eerder in Van12tot18.

Elke school in het voortgezet onderwijs moet per 1 augustus 2021 een examencommissie hebben die toeziet op de kwaliteit van toetsing. Dat is het belangrijkste onderdeel van een wetswijziging door minister Arie Slob. Waarom is dit zo belangrijk en wat heeft een school allemaal nodig om dit op te tuigen? We gaan in gesprek met Sergej Visser, trainer en adviseur bij Bureau ICE.

“Zie je wel: ik kan geen Frans.” Het zijn de woorden van de dochter van adviseur Sergej Visser en ze tonen eenvoudig aan waarom kwaliteit van toetsing zo belangrijk is. “Zij wist wát ze moest leren, maar niet hoe de stof getoetst zou worden,” zegt Sergej. “En dus ook niet hóe ze moest leren. Hoe eerlijk is zo’n onvoldoende dan? Toetsbeleid is vaak gericht op afrekenen aan het eind van een leertraject, maar zou net zo goed moeten gaan over hoe je het beste kunt leren. Zodat die voldoende alsnog in zicht komt.”

De roep om herinrichting
De roep om een stevige examencommissie en toetsbeleid is luid en komt uit verschillende hoeken, maar de directe aanleiding zijn de examenincidenten in 2018. Het regende toen klachten over onzorgvuldigheid en foutieve berekeningen van schoolexamens. Er moest iets gebeuren in onderwijsland.

Hoe kijk jij aan tegen de aanleiding van dit besluit: het examenincident uit 2018?
“Het verbaast mij niet. Het aantal toetsen was veel te groot en het proces niet goed geborgd. Te veel werk kwam op de schouders van te weinig mensen en dat is kwetsbaar. Belangrijk is dat scholen kritisch kijken naar het eigen handelen en daar ook tools voor hebben. Een helder toetsbeleid en werken aan toetskwaliteit helpt. Met training kunnen docenten dan elkaars toetsen screenen. Dan blijkt bijvoorbeeld dat de vraagstelling niet duidelijk genoeg is of het antwoordmodel te weinig houvast geeft”

Waarom is een examencommissie die toeziet op de kwaliteit van toetsing zo belangrijk?
“Stel, een leerling haalt een 5,4 en zakt voor het examen. Interessant is dan om te weten als school: hoe zijn we eigenlijk tot dit cijfer gekomen? Kunnen we die 5,4 echt hard maken? De beoogde examencommissies kijken naar meer en dat is nodig. Want een examen is het meest definitieve besluit over het vervolgtraject van een leerling. Tegelijkertijd weten veel scholen niet hoe examenbeleid goed kan worden geborgd. Dat zijn ook de eerdere bevindingen vanuit de Onderwijsinspectie. De vakdocent heeft bovendien nu veel verantwoordelijkheid: hij of zij maakt de toets, neemt de toets af, kijkt de toets na en bepaalt in grote mate hoe het cijfer tot stand komt.”

Dan kunnen cijfers voor eenzelfde prestatie dus verschillen?
“Zeker. Bij rekenvakken valt het mee en zit de afwijking misschien op enkele tienden, maar bij talige vakken is de afwijking vaak groter. Laat je tien verschillende docenten één gemaakte toets beoordelen, dan kan de afwijking wel meer dan twee hele punten zijn. Zeker bij praktische opdrachten en het beoordelen van vaardigheden. Diploma’s kunnen daardoor verschillende waardes hebben.”

Hoe gaat een examencommissie nu doorgaans te werk?
“De examencommissie zorgt ervoor dat alles logistiek goed verloopt. Daarnaast fungeert het als klachtenloket. Taken en verantwoordelijkheden zijn nu beperkt en kunnen uitgebreider. Kijk wat je bij het mbo allemaal op je bordje krijgt als commissielid. Er mag ruimte komen voor een visie en een beoordelingssysteem met eerlijke criteria voor iedereen.”

Zijn scholen op dit moment dan voldoende voorbereid op dit besluit?
“Ik denk het niet. Docenten weten niet altijd hoe ze een goede toets moeten maken en misschien weten examencommissieleden zelf ook niet altijd waar ze op moeten letten bij toetskwaliteit.”

“Er mag ruimte komen voor een visie en een beoordelingssysteem met eerlijke criteria voor iedereen.”

Een totale herinrichting van het toetsbeleid duurt even. Is er voldoende bereidheid voor een meerjarenplan?

“Ja, zeker. Scholen weten vaak goed wat ze anders willen en begrijpen dat dit niet morgen is geregeld. We beginnen zo’n traject met twee belangrijke vragen: waarom toetsen we eigen-lijk? En wat is goede toetsing precies?Daar komt vervolgens van alles bij kijken: toetsbeleid, toetskwaliteit, examencommissie, determinatiebeleid, bevorderingsnormen en formatief evalueren. Vanuit Bureau ICE lopen we gemiddeld zo’n drie jaar mee met de school en zorgen we dat dit alles goed wordt ingebed. Na anderhalf jaar heb je vaak al veel bereikt en zit je in de groeimodus.”

Taken, rollen en verantwoordelijkheden
Het instellen van zo’n examencommissie is nieuw en dus willen scholen weten hoe het zit met taken, rollen en verantwoordelijkheden.

 

Allereerst: het toezien op en borgen van schoolexaminering. Loopt het proces goed? Hoe worden de examens geconstrueerd, beoordeeld en becijferd? Sluit je met je examens de leerstof voldoende af? Past het examenprogramma bij de visie die de school wil uitdragen?

 

Ten tweede wil je duidelijke afspraken maken met elkaar. Die gaan over praktische zaken, zoals het aantal en het moment van toetsen en herkansingen. Daarnaast schep je kaders voor een eenduidige vaststelling en beoordeling van examens, maar ook over het controleren van de kwaliteit van de toetsen zelf.

Wat is binnen de examencommissie een goede rolverdeling?
Sergej: “In de praktijk zie ik dat de mensen die al taken hadden in het examenproces, deze behouden in de nieuwe situatie. Gelukkig maar en volkomen logisch, want zij hebben de meeste kennis in huis. Verder wil je mensen die lesgeven op verschillen-de onderwijsniveaus, dus vwo, havo en vmbo-t. Daarnaast mag je ook mensen benoemen van buiten de school, bijvoorbeeld iemand uit het bedrijfsleven. Bovenal wil je personen aan boord met verstand van toetskwaliteit en de beoordeling ervan. Over het algemeen moeten die mensen worden opgeleid en daar helpen wij graag bij.”

Wat doen jullie in de trainingstrajecten anders of vernieuwend?
“Onze missie is scholen verder helpen om het onderwijs nog beter te maken. Door goede toetsing gaan je leerlingen meer en beter leren, wordt je onderwijs leuker én kun je betere besluiten nemen. Allemaal in het belang van je leerling. Daarom kijken we graag naar het hele plaatje: wie ben je en wie wil je zijn als school? Wat voor soort leerlingen heb je, en wat willen ze? We richten ons niet op een enkel onderwerp, maar bouwen aan een integraal toetsbeleidsplan. Samen nadenken waarom we ook alweer toetsen en hoe je dit vormgeeft in jouw schoolpraktijk.”

Als we inzoomen op jouw rol, wat wil jij scholen graag meegeven?
“Ik help scholen graag om een andere bril op te zetten. Kijken als een sporttrainer: waar sta je nu en wat heb je nodig voor de volgende stap? Dat vind ik een mooi uitgangspunt voor toetsing en examinering. Als de nadruk op het leren zelf ligt en niet op het afrekenmoment aan het eind, geeft dat positieve energie!”

Meer lezen

Iedere leerling leert en ontwikkelt zich anders. Door inzicht te krijgen in hoe leerlingen zich ontwikkelen en in hun leerproces, helpen we hen om zich maximaal te ontplooien. Wij geloven in toetsen om van te leren. Toetsen op een manier die leerlingen onderdeel maakt van hun eigen leer- en ontwikkelproces. En die docenten zicht geeft op waar de hiaten zitten en welke feedback of hulp er nodig is.

JIJ! Toetsing & Training adviseert, inspireert en ontzorgt in het creëren van waardevolle leermomenten. We ondersteunen het voortgezet onderwijs op drie in elkaar grijpende niveaus: toets- visie en toetsbeleid, training en professionalisering en tools. Op deze manier kun je toetsing inzetten om het onderwijs beter te maken.