Kijken doe je zonder oordeel

Wouter Modderkolk over het vierde Nationale Toetscongres VO en over Waarnemen in plaats van toetsen: Vrijeschoolonderwijs

“Ik denk dat het heel erg belangrijk is om samen met elkaar te kijken waarom we eigenlijk toetsen. Het is deels een gewoonte geworden binnen het onderwijs, zoals ook Paul Kirschner in zijn betoog aangeeft. We moeten terug naar de waarom-vraag en kijken naar het doel van onderwijs. Binnen het Vrijeschoolonderwijs hebben we daar een vrij uitgesproken mening over. Daarbij is het aanspreken van het hoofd belangrijk, maar het gaat óók om hart en handen. Hoe kunnen die ook aan bod komen in je manier van toetsen? En ik heb het liever niet over toetsen, maar over waarnemen. Hoe kunnen we kijken? En kijken doe je zonder oordeel. Want als je al een oordeel hebt, dan zie je maar een beperkt deel. Ik probeer die vraag dus weer open te zetten: Hoe kunnen we beter kijken?

Vertrouwen versus controle

Ik zie binnen het onderwijs dat het formatief handelen nog te weinig wordt toegepast. Docenten vinden dat ze er te weinig tijd voor hebben en dat de klassen te groot zijn. Ik probeer duidelijk te maken dat je zelf het verschil kunt maken als leraar. Jij bent óók het systeem. Natuurlijk moet er op verschillende lagen iets gebeuren. Voor mij gaat toetsen over vertrouwen versus controle, dat zijn in mijn ogen twee tegenpolen. Als er wantrouwen is, krijg je controle. Dat speelt zich af in de klas, maar ook vanuit een teamleider naar een leraar. Vanuit het bestuur naar een rector en ook de laag daar weer boven: het ministerie, de politiek en uiteindelijk de samenleving. Het gaat steeds over vertrouwen versus controle en je moet het steeds op die lagen oplossen waar het knelt. Als leraar kun je werken aan de laag met de leerlingen.

In gesprek gaan

Daar kun je aan werken door de leerlingen te zien. Door ze het gevoel te geven dat ze gezien worden en door met ze in dialoog te gaan. Een toets is vaak een monoloog, namelijk een voldoende of onvoldoende en de leerling mag wat schrijven en daar geeft de leraar iets op terug. Maar ik zou graag de dialoog weer meer willen zien in het onderwijs. Wat doe je als een leerling een onvoldoende krijgt? Ja, dan mag hij het over doen of ‘de volgende toets kan hij het beter doen’. Maar waarom ga je niet met dat kind in gesprek?

Persoonlijk contact

Binnen het Vrijeschoolonderwijs zijn juist die persoonlijke contacten heel belangrijk. Dat begint al bij het binnenkomen in het lokaal, je geeft elkaar een hand en dat doe je ook weer bij het weggaan. Dat hoeft niet veel tijd te kosten, maar daarmee zie je het kind wel. Hoe komt het kind binnen en hoe gaat het weg? Dat zijn kleine instrumenten om in te zetten. De basis is: zie ik het kind in zijn heelheid. In het cognitieve, in het doelmatige en in het doen. Dan ben je écht anders aan het kijken en zie je meer.”

Met het JIJ! Leerlingvolgsysteem en trainingen heeft Bureau ICE vrije scholen in Nederland succesvol geholpen om hun doelstellingen scherper te krijgen en te realiseren. Ben je ook op zoek naar een verbeterslag in jouw school? Neem dan contact op met de adviseurs van Bureau ICE.

Bekijk hier de presentatie die Wouter af op Het 4e Nationale Toetscongres VO.