‘Kijk eens hoe goed ik leer lezen’

Spelend met zijn pen zit Finn, groep 4, zijn beurt af te wachten. Nog 3 klasgenootjes voor me. Bo is zo ook nog aan de beurt en zij kan het al zo snel. Ze is altijd de beste. Finn wiebelt nog eens heen en weer op zijn stoel. Nog twee… Zie je Bo is weer de snelste. Nog één… ‘Finn, kom je?’ Met buikpijn en klamme handjes staat Finn op. De juf wacht hem op, haar stopwatch in de aanslag. Hopelijk ben ik toch bijna net zo snel als Bo.

Spelend met een pen zit Finn, groep 4, aan zijn tafel. Hij heeft net heerlijk buiten gespeeld en maakt nog even zijn schrijfopdracht af. Ik ben benieuwd welk verhaal ik zo mag lezen. De vorige keer ging het over dino’s, dat was echt zo leuk. Van de week was Bo een stukje aan het voorlezen en zij had ook een leuk verhaal. Benieuwd wat ik zo ga lezen. ‘Finn, kom je zo, als je klaar bent?’ Finn springt op en ploft neer bij de juf. Hij begint te lezen. Yes, het gaat over een tijger. Cool. Sommige woorden waren lastig om hardop voor te lezen, maar ik weet nu wel waar de tijger vandaan komt.

Karin Sauter, intern begeleider, werkt op basisschool de Horizon in Rilland en sinds twee jaar werken zij in groep 3 tot en met 8 met het IEP Leerlingvolgsysteem. Ze deelt haar ervaringen met technisch lezen in het IEP LVS en daarmee over het loslaten van de DMT- en AVI-toetsen. Technisch lezen is een basisvaardigheid, zo stelt ze, het toetsen van die vaardigheid moeten kinderen als een ontspannend en uitdagend moment zien, zonder druk.

Voorheen gebruikten wij altijd de DMT en de AVI-toetsen naast de leestempo en leestechniek van Cito. Dat vonden we fijn, want het kon klassikaal én de uitslagen konden we gebruiken voor de dyslexieaanvragen en sloten aan bij het hele systeem (inspectie, maar ook bij de boeken in de bieb). De DMT-toetsen deden we bij alle kinderen, maar het ging voor hen puur over snel praten voor een hogere score dan je klasgenoot. Het werd een wedstrijdje racelezen. Toch zagen we ook dat de kinderen die bijvoorbeeld goed kunnen lezen, maar in doen en laten gewoonweg wat langzamer zijn, zich dus nooit helemaal konden laten zien. Zonde, want zo kwamen ze niet tot hun recht. En dat resulteert er ook nog in dat het leesplezier verdwijnt, omdat ze heel erg het idee hebben: ‘ik kan dit niet, alleen als ik snel lees kan ik scoren’, maar dan gaat dat juist mis.

De AVI-toets gebruikten wij voor de jongere kinderen met een lager vaardigheidsniveau voor lezen. De teksten waren niet per se leuk, maar we konden het wel gebruiken voor aanvragen. Uiteraard kregen we ook inzicht in waar kinderen stonden en waar we dus aan moesten werken.

Ik had weleens gelezen over Luc de Koning en redzaamheidslezen. Dat sprak ons zeker aan, want dat leek ons beter voor de kinderen. Tegelijkertijd kwam de uitbreiding naar het volledige IEP Leerlingvolgsysteem en zijn we daarop overgestapt.

Technisch lezen in het IEP LVS is anders dan je gewend bent vanuit DMT en AVI. We hebben er bij IEP bewust voor gekozen om DMT uit het LVS te laten. Dat doen we, omdat racelezen niet bewezen effectief is als voorwaarde om tot goed technisch lezen te komen. Professor Anna Bosman gebruikt hiervoor de metafoor van fietsen: “je moet enkel snel genoeg fietsen om niet om te vallen en dan kan je een heel eind komen”¹.IEP technisch lezen bestaat uit twee aparte teksten waarmee we twee verschillende onderdelen meten: leestechniek en leesexpressie. Met de eerste tekst meet je het daadwerkelijke technisch lezen met daarin de leesmoeilijkheden die terugkomen uit de diverse methoden. Met de tweede tekst meet je leesexpressie als aanvankelijk begrijpend lezen. Laat je met IEP technisch lezen leessnelheid dan helemaal los? Nee, dat niet. Leessnelheid is wel een onderdeel van technisch lezen, maar is geen doel op zich.

“Ik zie de leerlingen relaxt aan een toets beginnen bij IEP: of het nou taal is, rekenen of een opdracht voor creatief vermogen.”

Je kan aan je juf of meester laten horen hoe goed je het kunt

Voor ons een verademing om op deze manier technisch lezen te meten, al vraagt het ook wel wat van ons als leerkracht en intern begeleider. Maar voor de leerlingen is het direct heel erg prettig. De hele uitstraling van IEP voelt voor leerlingen bij iedere toets of meetinstrument fijn aan; minder veroordelend, omdat je nooit wordt vergeleken met je klasgenoot. Finn uit de intro, gedijt hier veel beter op. Hij ziet zijn ontwikkeling, in plaats van een rode kleur ten opzichte van Bo. Het maakt niet uit wat zijn resultaat is; hij ziet zijn eigen groei.

Ik zie de leerlingen relaxt aan een toets beginnen bij IEP: of het nou taal is, rekenen of een opdracht voor creatief vermogen. En nu de leesteksten en vragen ook zo passend zijn bij de leefwereld, scoor je extra op leesplezier.

Een nieuwe manier voor de leerkracht/IB’er

Ik zie wel dat wij als leerkrachten en ik als IB’er aan deze nieuwe manier moeten wennen. Je moet ‘ineens’ op intonatie gaan beoordelen. Hoe klinkt dat dan en hoe beoordeel je dat? Dat zijn wij niet gewend. Net als de kinderen moeten ook wij dingen leren. Dit is er één van. Je moet je voorstellen dat een kind naast je staat te lezen en je tijdens het lezen op een andere manier live moet beoordelen. Dat vraagt om verandering van mindset. Ik adviseer mijn collega’s nu: oefen een afname eerst een keer met een leerling uit groep 7, bijvoorbeeld, of met één van je collega’s.

We zijn dan ook voorzichtig begonnen en ik zeg eerlijk: wij durfden aan het begin DMT en AVI ook niet direct los te laten. Toets je dan niet te veel? Nee, een dokter doet ook weleens verschillende onderzoeken. Én beide toetsen inzetten doe je enkel bij de leerlingen waar je geen of amper zicht op hebt en je zoekt naar de hiaten om te zorgen dat je ze verder kunt brengen.

Mijn tips voor scholen die starten met het IEP LVS en dus ook met technisch lezen à la IEP:

• Focus je niet op het leestempo (hoezeer je daar ook aan gewend bent), maar laat dit natuurlijk ook niet helemaal los, voor sommige kinderen kan het waardevolle extra informatie geven.
• Bespreek je werkwijze met elkaar en oefen een dergelijke afname.
• Accepteer het ook als het de eerste keer bij de afname anders uitpakt dan verwacht. Dat kan gebeuren, maar zie het ook voor jezelf als leermoment. Gun vooral jezelf en je leerlingen dit traject.
• Zoek contact met andere scholen die het al doen. Je hoeft het wiel niet zelf uit te vinden (ja, je mag mij bellen).

Kortom, het lijkt wel leren lezen. Niet alleen voor kinderen.

Heb je tips voor IEP?

Houd vast aan deze manier van toetsen. Soms voelt het voor het onderwijs ongemakkelijk. Andere scholen vragen mij soms ook verbaasd hoe we dit doen. Maar het doet zoveel recht aan ieder kind.

Trots ga ik naar huis: kijk eens mama, hoe goed ik leer lezen

Het is toch mooi als een kind vrij naar een boekenkast loopt, een boek pakt met een aansprekend onderwerp, erdoorheen bladert en denkt: dit kan ik wel lezen. Of het nou net onder of boven het niveau is, dat maakt niet uit. Een kind gaat lekker lezen en die afwisseling maakt dat een kind ook leert lezen.

Finn vergelijkt zichzelf niet meer met Bo, maar richt zich op het feit dat hij zin heeft om te lezen bij de juf, op zijn eigen tempo én het verhaal snapt en leuk vindt. Op mijn talentenkaart zie ik dat ik weer gegroeid ben. Trots ga ik naar huis: kijk eens mama, hoe goed ik leer lezen.

Technisch lezen in het IEP LVS versus AVI en DMT

Lees verder om meer te weten te komen over de achtergrond en werkwijze van Technisch lezen in het IEP LVS en de verschillen met AVI en DMT.

¹Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/10/04/beter-lezen-schrap-begrijpend-lezen-van-het-lesrooster-a4014615