Implementatie van nieuw toetsbeleid bij het Mendelcollege: ‘We nemen vier, vijf jaar de tijd om het in te voeren’

Wat was de aanleiding voor het nieuwe toetsbeleid?

“Het was al langer onze bedoeling om ermee aan de slag te gaan. Het stond ook al in ons vorige schoolplan, maar door alle coronaperikelen was daar niks mee gebeurd. Bij ons huidige schoolplan, voor de komende vier jaar, hebben we opnieuw gezegd: we moeten iets met toetsing doen.” “Dat kwam niet alleen vanuit de schoolleiding, de behoefte is er van alle kanten. Leerlingen zeggen dat ze teveel toetsen hebben. Ouders ook. Docenten vinden dat de nakijkdruk te hoog is. Dat hebben we aangegrepen om terug te gaan naar de bedoeling: wat willen we nu eigenlijk bereiken met toetsing? Hoe zorgen we voor meer effectieve lestijd in plaats van kinderen die alleen maar hier zijn om te toetsen? Kunnen we meer formatief handelen?”

Hoe hebben jullie dat aangepakt?

“We hebben eerst een startdag met alle docenten en leerlingen georganiseerd om het gesprek daarover te voeren. Daarna hebben we een groep docenten gevraagd een concept toetsbeleidsplan op te stellen binnen de kaders van onze missie en visie. Onder begeleiding van Bureau ICE zijn veertien docenten daarmee aan de slag gegaan, een doorsnee van alle secties uit de onder- en bovenbouw. Tussentijds hebben ze twee keer de lus naar de hele school gemaakt: resultaten terugleggen in de organisatie, feedback ophalen en weer aanscherpen. Het heeft een dik jaar geduurd, maar het concept dat er ligt is nu ook van iedereen.”

Waar staan jullie nu in het traject?

“Nu gaan de secties ermee aan de slag. Duits is een ander vak dan aardrijkskunde, toetsing werkt voor elke sectie anders. Maar het uitgangspunt, het concept toetsbeleidsplan, is wel hetzelfde: minder toetsen met behoud van de onderwijskundige kwaliteit van de school. De eerste stap is dat we van elke sectie willen horen hoeveel toetsen ze volgend schooljaar jaar gaan geven. En dan alleen in de brugklas, want de kinderen die nu in vier en vijf havo zitten zijn al opgevoed met het idee van heel veel toetsen. We beginnen in de brugklas en nemen vier, vijf jaar de tijd om het nieuwe toetsbeleid in te voeren. Volgend jaar gaan we ook met brugklasouders in gesprek. Om uit te leggen waarom we minder toetsen en dat er op een andere manier feedback komt in het leerproces. Daarna moet het er langzaam in groeien. De jaren erop in klas twee en drie. En tot slot de bovenbouw.”

“Het nieuwe toetsbeleid zal vooral impact hebben in de onderbouw. In de tweede en derde klas hebben leerlingen veel vakken en absurd veel toetsen. Met dertien vakken en soms wel twintig toetsen per vak kom je aan 250 toetsen per jaar! Als je vakanties en lesuitval meetelt, heb je weken dat kinderen alleen maar aan het toetsen zijn. Vind je het gek dat ze hun huiswerk niet maken? Bekijk je het alleen vanuit jouw vak, dan kun je het belachelijk vinden dat kinderen hun huiswerk niet maken. Maar kijk je naar het grote geheel dan denk je: wat doen we ze, en onszelf, aan!?”

Tegen welke uitdagingen loop je aan bij het implementeren? En hoe gaan jullie daarmee om?

“Toetsing is zó verweven met het beroep van docent. Daar moet je het lang en geduldig met elkaar over hebben; dat is taai en dat kost tijd. We zijn nu twee jaar bezig en de komende twee, drie jaar zal er nog veel moeten gebeuren. Daar nemen we geduldig de tijd voor, want het risico van ‘even iets implementeren’ is dat het meteen weer verdampt zodra je je hielen licht.”

“Bij elke verandering heb je aan de ene kant mensen die enthousiast zijn en aan de andere kant mensen die zeggen ‘het werkt nu toch prima’ en zich afvragen waar we het over hebben. En daartussenin de grootste groep, die het wel oké vindt en gewoon meehobbelt. Dat is hier niet anders. Iedereen meekrijgen in het proces is een kwestie van lange adem, een goed verhaal en enthousiasme. Focus aanbrengen en laten zien welke kant we opgaan. Dat dit de komende drie jaar het onderwijskundige verhaal is waarmee we aan de slag moeten. Iedereen moet voelen dat dit niet iets is dat overwaait.”

“Verder zijn we, parallel aan het toetsbeleidsplan, gestart met scholing. Docenten kunnen een training Toetsexpert en een training Formatief evalueren volgen. De collega’s die al vanaf het begin enthousiast waren, hebben dat als eerste gedaan. Vervolgens stelden we dat iedereen die scholing moest volgen, maar dat hebben we uiteindelijk losgelaten. We verleiden mensen nu om het te doen, met het oog op de autonomie van docenten. De ene docent doet al wat anders dit jaar, dus pakt het volgend jaar op. Of iemand komt net terug van zwangerschap en wil eerst de gewone taken weer oppakken. Van elke sectie verwacht ik dat een substantieel deel de scholing volgt zodat het gesprek gevoerd wordt. Maar het hoeft niet allemaal in één jaar, je kiest zelf je moment. De trainingen vinden op school plaats, onder schooltijd. Je wordt er een dagdeel voor vrijgeroosterd, dus in principe heb je geen excuus om de training niet te volgen.”

“Aan het begin van het jaar communiceren we de data en vragen we wie er mee wil doen. Per training zijn dat ongeveer tien collega’s. We hebben nu zes trainingen gehad. Als we dat de komende drie jaar blijven doen, dan zijn we een heel eind. Daarbij is het cruciaal dat de scholing van topniveau is. De talk of the town is dat het fijne middagen zijn, waardevol voor docenten, door goede trainers. Zo breidt het zich uit.”

Heb je tips voor andere scholen die met hun toetsbeleid aan de slag willen?

“Neem de tijd en neem mensen mee in het maken van het toetsbeleidsplan. Als schoolleiding willen we vaak snel iets neerzetten. Maar je moet er tijd in stoppen, ook aan het begin van het proces. Nieuw toetsbeleid, minder toetsen; waarom wil je dat als school? Geef medewerkers invloed op wat eruit rolt en ruimte om er hun eigen invulling aan te geven. En denk nooit ‘het is klaar’. Wat mij betreft blijft ons toetsbeleid altijd een concept en gaan we er ondertussen gewoon mee aan de slag. Staat in het plan dat jij maximaal vier toetsen mag geven, maar kom jij met een steengoed verhaal waarom dat er toch vijf moeten zijn? Prima.”

“Wat ook helpt is focus. Doordat wij het onderwerp toetsbeleid steeds laten terugkomen, weet iedereen: hier gaan we het de komende jaren over hebben. Dat aanbrengen van focus zat al in onze kwaliteitscultuur. Als schoolleiding voeren we twee keer per jaar gesprekken met alle sectievoorzitters en één of twee collega’s uit de sectie, over de examenresultaten en het gedrag in de sectie. Daar is nu toetsbeleid als gespreksonderwerp bij gekomen. Dat zijn dan ook meteen de enige drie onderwerpen waarover het in onze gesprekken gaat. Daarmee zorgen we voor focus.”

“Een laatste tip: zoom af en toe uit en geef een lonkend perspectief om het vuurtje warm te houden. Wij zijn nu twee jaar bezig en er is nog niet veel veranderd, maar wel veel gebeurd. Het belangrijkste is dat we bewegen op dat toetsbeleid. De richting hebben we bepaald. We gaan naar het zuiden, richting minder toetsen, minder prestatiedruk en meer ruimte om op een formatieve manier naar kinderen te kijken. De ene sectie zit nog bij Diemen-Zuid, de andere loopt heel hard en is Parijs al voorbij. Of we uiteindelijk in Marseille of Perpignan uitkomen? Geen idee. Het belangrijkste is dat de beweging er is bij iedereen: wij gaan dat toetsplan handen en voeten geven. We bewegen niet allemaal even snel of via dezelfde route, maar wel allemaal naar het zuiden.”

Jullie toetsbeleid onder de loep?

De trainers en adviseurs van JIJ! – Bureau ICE begeleiden veel middelbare scholen bij het opstellen van een concreet toetsbeleidsplan én de implementatie daarvan. Lees meer over onze aanpak op: trainingstraject Toetsbeleid en neem gerust vrijblijvend contact met ons op.