“Hij loopt een jaar achter.” Hoezo?
Ik gaf les in groep 5, een klas van 30 leerlingen met heel veel verschillende niveaus. Sommige leerlingen waren pas kort in Nederland en hadden nog werkboekjes van groep 3 om te leren lezen, rekenen en schrijven. Andere leerlingen vonden het werk van groep 5 allemaal veel te makkelijk en hadden voor ongeveer elk vak extra werk en extra uitdaging. Een van mijn leerlingen was Bas, een hele sociale en vrolijke jongen die wel wat snel afgeleid was en moeite had met taal en rekenen. Bas is mij in al die jaren bijgebleven, omdat zijn rapportgesprek destijds zo goed illustreert waar het vaak misgaat met toetsing en scores.
Bas had twee oudere broers: de ene volgde een studie aan de universiteit en de ander zat op het gymnasium. Daar was zijn moeder erg trots op. Maar Bas haalde bijna altijd onvoldoendes voor de methodetoetsen en vond de opdrachten van de les erg moeilijk. Bij een instructie van een les kreeg hij weinig mee, was vaak bezig met andere dingen en haakte af als ik begon met uitleggen. Na de instructie herhaalde ik altijd nog kort de stappen die ze moesten doorlopen: “Maak opdracht 1, 2 en 3, en als je klaar bent ga je verder met de extra opdrachten. Zijn er nog vragen?” Dan bleef het stil, maar ging langzaam de vinger van Bas omhoog: “Juf, wat moeten we doen?”.
Hij kreeg dus vaak individuele begeleiding, zat in de verlengde instructie van alle vakken en werd soms uit de klas gehaald om daar wat extra taal en rekenspelletjes te doen. Echter, hij haalde nog steeds ‘onvoldoendes’. Het niveau van Bas was ongeveer ‘groep 4-niveau’, zoals we dat toen noemden. En wat me enorm dwars zat na het rapportgesprek, was het feit dat we tegen moeder zeiden; ‘Uw kind loopt een jaar achter op het niveau van groep 5, hij heeft een V-score’.
Ik vond dit zo’n nare uitspraak! Hoezo een jaar? Misschien kan hij dat gat van ‘een jaar’ wel in een maand inhalen, is het dan wel een achterstand van een jaar? En hoezo een V-score? Als Bas nou gegroeid is van het niveau van groep 1 naar het niveau van groep 4, kun je het dan wel een V-score (onvoldoende) noemen?
Zijn moeder had echter alleen maar oog voor het feit dat haar kind ‘weer’ een onvoldoende had. Ze snapte het niet, zijn broer kon het toch ook beter? Doordat we alleen met moeder spraken over de score, en niet over de groei die Bas had doorgemaakt, kon zij niet zien dat hij op zijn eigen niveau een heel goed resultaat had neergezet. Maar hoe leg je dit dan uit? En hoe laat je zien dat de groei van Bas veel belangrijker is dan die V-score die elke keer in beeld verschijnt? Het hele schoolsysteem is op dit moment nog ingericht op het vergelijken van kinderen met elkaar, niet met zichzelf.
Het maakte en maakt me nog altijd boos. Want ook wanneer we als leerkracht naar de groepsoverzichten keken, was er alleen oog voor de ‘rode vakjes’. Maar in die rode vakjes staat niks over de groeiscore van leerlingen. Bas groeide ten opzichte van zichzelf ontzettend goed. En wat zeg je dan tegen een kind? “Jij presteert ondergemiddeld”? Of: “Wow, wat groei je goed”? Het maakt echt uit.
Ik was blij dat wij ontdekten dat we de groeilijn van Bas konden gebruiken in de klas, dat we hem konden laten zien hoe goed hij was gegroeid en dat hij weer verder kon met groeien. Dat hielp hem ontzettend en ook met zijn moeder kregen we hierdoor andere gesprekken, ze was trots op haar zoon.
De opdracht aan ons leerkrachten is om na te denken over de betekenis van toetsscores, hoe we ze moeten interpreteren en wat nou écht belangrijk is. Dit vraagt om een ontwikkeling van het onderwijs en van de kijk op onderwijs van leerkrachten, ouders, directieleden en andere betrokkenen zoals toetsontwikkelaars.
Geschreven door Daphne van Heusden.
Daphne heeft geschreven vanuit haar rol als leerkracht in het basisonderwijs en is daarnaast adviseur basisonderwijs bij Bureau ICE.
