Het gaat echt om een andere manier van lesgeven

“Ik heb het altijd vreemd gevonden dat sommige leerlingen een onvoldoende haalden voor spelling en dan gewoon weer door moesten. Dan hebben ze die onvoldoende, we gaan door met het volgende onderwerp en de volgende keer hebben ze weer een onvoldoende. Daar willen we als school anders mee omgaan en formatief handelen kan ons daarbij helpen.” Vanuit deze gedachte nam Robertine Luikinga, docent Nederlands aan het Sancta Maria in Haarlem, deel aan een interne werkgroep formatief handelen. Toen het team van JIJ! samen met deze school aan de slag ging om hun toetsbeleid aan te scherpen, bleek al snel dat formatief evalueren hier een belangrijk onderdeel van zou worden. Het Sancta Maria besloot een grote groep docenten deel te laten nemen aan een trainingsserie rond dit onderwerp. We spraken Robertine na een van deze trainingen, die door de coronamaatregelen online plaatsvond.

Waar stonden jullie voor jullie aan de training begonnen?

“We stonden helemaal bij nul. Veel mensen hadden geen idee wat formatief evalueren inhield. Er was eerst ook wel wat angst dat dit veel extra werk zou opleveren. Je ziet dat zo’n training dan helpt om elkaar op ideeën te brengen en elkaar te stimuleren om iets nieuws te proberen.”

Waar staan jullie nu?

“We hebben pas twee trainingen gehad en zitten nog in de fase dat we moeten uitvinden wat formatief evalueren nu precies is en hoe het werkt. We richten ons nu op leerdoelen, zodat we weten waarom we iets doen. Uit de vorige trainingen kunnen we wel al praktische elementen pakken. Ik vind het leuk om de werkvormen die we bespreken uit te proberen in mijn lessen. Soms merk je wel dat je praktische faciliteiten mist. Een groepje leerlingen apart nemen aan een instructietafel is in sommige lokalen geen optie omdat er geen lege tafel over is. Maar ik probeer het met kleine opdrachtjes en ik zie dat de meeste collega’s het ook echt proberen en ervaringen met elkaar delen. Stapsgewijs gebeurt er dus wel iets. Het gaat echt om een andere manier van lesgeven.”

“Niet alleen wij docenten, maar ook leerlingen moeten wennen aan een andere manier van werken.”

Wat merken jullie leerlingen hier nu van?

“Leerlingen zijn vaak een beetje verbaasd als je iets anders doet dan ze gewend zijn. Ik probeerde eens iets in een tweede klas en leerlingen vroegen direct: “Waarom doen we dit?” Ik gaf aan dat ik wilde dat ze het eerst allemáál kunnen voor we verdergaan. Dan krijg je nog verbaasde reacties of ze vragen: “Krijgen we er een cijfer voor?” Ze vinden het nog heel gek als dat niet zo is. Niet alleen wij docenten, maar ook leerlingen moeten wennen aan een andere manier van werken.”

“Maar ik heb ook al voorbeelden van wat goed werkt. Zo had ik in de brugklas een opdracht rond het benoemen van werkwoordsvormen. Mede door de training ben ik echt gemotiveerd om te weten te komen wie het begrijpt en wie niet. Dat deed ik eerder wel door leerlingen de beurt te geven, maar dan weet je het van die ene leerling die de beurt krijgt, maar niet van iedereen. Nu had ik ze allemaal een blaadje gegeven met zeven vragen. Er waren twee versies. De ene helft van de klas deed de ene versie, de andere de tweede. Ik merkte dat ik zelf echt heel nieuwsgierig was wie het kon. Er bleken drie leerlingen te zijn die er niks van snapten. Toen heb ik die met nul fouten naast die met zeven fouten gezet en gezegd: Ga jij het maar uitleggen. Vervolgens heb ik iedereen ook nog de andere versie van de vragen laten maken. Toen bleken die drie leerlingen het veel beter te doen. Met zo’n kleine verandering heb ik echt iets kunnen bereiken in die les. Ik bedenk nu steeds iets wat weinig tijd kost, maar waarmee ik goed kan zien waar ze staan. Alleen hoe dan verder? Dat vind ik nog wel moeilijk.”

Wat is er nog nodig om formatief evalueren goed op te nemen in jullie dagelijkse praktijk?

“Ik zou nog dieper in willen gaan op hoe we deze werkwijze praktisch uitvoerbaar krijgen met grote klassen. We hebben nu goed geleerd hoe je kunt ontdekken welke leerlingen goed en minder goed meekomen, maar nu wil ik meer weten over wat je dan vervolgens doet als je weet waar ze staan. We zijn pas net gestart, dus er is nog genoeg te leren in de volgende workshops.”

Heb je een tip voor docenten die willen beginnen met formatief evalueren?

“Probeer klein te beginnen en kijk aan de hand van een eenvoudige werkvorm of je verschil ziet. Je krijgt bij de training allerlei voorbeelden van werkvormen die je kunt gebruiken. Daar zitten ook werkvormen bij met kaartjes en dergelijke. Maar dat heb je niet per se nodig om te beginnen. Begin met een simpele werkvorm, waarmee je kunt zien of je leerlingen het allemaal snappen. Als dat dan lukt en je merkt dat je de leerlingen die er vaak doorheen glippen ineens goed in de kijker hebt, geeft dat je zelf ook een goed gevoel. Ik vind het echt heel erg leuk om te zien dat een kind iets ineens snapt. Daar doe je het uiteindelijk ook voor. En het werkt, ja bij mij werkt het.”

Meer weten?

Nieuwsgierig geworden naar onze trainingen op gebied van formatief evalueren en andere professionaliseringsmogelijkheden voor jullie onderwijsteam? Neem hier een kijkje.