“Het belang van de leerling zit in ons DNA”

Het Zuiderlicht College biedt onderwijs aan op vmbo-basis, kader, en gl-, tl-niveau binnen het profiel Zorg en Welzijn. De school staat midden in de levendige Amsterdamse buurt De Pijp en heeft twee locaties: de onderbouw bevindt zich in de Karel du Jardinstraat, de bovenbouw in de Rustenburgerstraat. De locaties liggen op loopafstand van elkaar. En dat is maar goed ook; er wordt op deze school niet alleen kennis overgedragen, maar ook onderling veel samengewerkt en uitgewisseld.

Sharon Boughanem: “Zo’n zes jaar geleden zijn we begonnen met het aanbieden van maatwerk op school. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld één of meerdere vakken op een hoger niveau volgen, versnellen, verbreden of verdiepen. Maatwerk vraagt een andere aanpak van docenten. Zo moet je kunnen differentiëren in de klas. Daarnaast moet je niet alleen de leerling, maar ook jezelf als docent goed blijven volgen. Hoe krijg je zicht op de ontwikkeling van individuele leerprestaties? Hoe zie je de potentie van een leerling? Op welke manier geef je les en hoe komt het aan? En hoe kun je je lessen aanpassen? Voorheen werd er bij ons heel wat af getoetst om te meten hoe een leerling ervoor stond. Dat zagen we ook in de PTA’s terug. Deze manier van werken was niet meer passend en we wilden dit veranderen.”

Hoe zijn jullie te werk gegaan?

“Docenten gaven aan dat de studiedagen vaak te beleidskundig waren. Ze wilden meer inspirerende en creatieve dagen, met meer didactische tools om aan de slag te kunnen gaan met formatief evalueren. We hebben daarom de training ‘Formatief evalueren’ van Bureau ICE aangekocht en zij hebben ons bij dit proces begeleid. De training was enorm hands-on en werd gegeven door ervaren collega’s uit het werkveld die veel praktische tips konden geven.”

Kwamen jullie grote uitdagingen tegen?

“Het proces verliep heel soepel. We hebben de training aan het hele team aangeboden en de secties onderverdeeld in groepen. Iedere sectie kreeg veel praktische voorbeelden hoe je formatief kunt evalueren, waardoor collega’s heel veel van elkaar hebben kunnen leren en het snel in de praktijk konden toepassen.”

“We stimuleren dat docenten bij elkaar meekijken in de les. Bij deze vorm van collegiale consultatie nemen we het formatief evalueren als onderwerp mee. We zullen bijvoorbeeld dit schooljaar de docenten van de onderbouw laten meekijken bij de lessen van bovenbouwdocenten, en andersom. Aan het eind van de dag volgt een waardevol gesprek waarin je veel van elkaar kunt leren. Deze kennis neem je mee en verwerk je in het vakwerkplan.”

Kun je een voorbeeld geven wat er ten goede is veranderd nu jullie meer nadruk leggen op formatief evalueren?

“We toetsen nog wel summatief, maar een stuk minder. Voorheen werd er veel lesgegeven op hetzelfde niveau. Of werd er eerder gezegd: ‘De leerling kan het niet aan.’ Nu worden leerlingen meer uitgedaagd. Omdat er meer ruimte voor is in de les, maar ook omdat er een omslag is in het team qua denken. Maatwerk werkt. Docenten geven leerlingen nu sneller een kans om iets op een hoger niveau te volgen, of in een kortere tijd af te ronden. Leerlingen hebben ook meer inspraak. Ze hebben bijvoorbeeld een keuze hoe ze een opdracht inleveren. Willen ze een werkstuk inleveren, of toch liever een presentatie of een toets maken voor een bepaald vak? Deze manier van werken geeft leerlingen meer autonomie en eigenaarschap over hun eigen leerproces. De leerling heeft inzicht in het eigen leren. Samen onderzoeken wij wat hun talenten zijn en ze krijgen de mogelijkheid een deel van het vakkenpakket zelf samen te stellen.”

Wat is er veranderd ten aanzien van jullie toetsbeleid?

“We hebben altijd een toetsbeleid gehad, maar dat was een behoorlijk slapend document. Een aantal docenten heeft daarom de training Toetsexpert van Bureau ICE gevolgd. Door je samen te richten op eigen toetsmateriaal, werk je tijdens deze training aan een feedbackcultuur in het onderwijsteam. Je leert kritisch kijken naar de kwaliteit van praktische opdrachten, practica, mondelinge examens en rubrics. Wanneer is iets goed? En wanneer voldoende? Dat zijn mooie gesprekken die je met elkaar kunt hebben binnen de sectie. Dit jaar maken we nog een slag en zullen nog meer collega’s zich scholen.”

Werken secties onderling samen?

“Zeker! We werken bijvoorbeeld in projectweken rond het thema burgerschap, waarin we verschillende vakken vanuit het curriculum integreren. Er zijn drie onderwerpen die we terug laten komen: duurzaamheid, democratie en diversiteit. Zo zijn we nu bezig met het thema diversiteit. Vaksecties werken samen aan een activiteit en een eindproduct dat vastgelegd wordt in het PTO of PTA. Denk aan de sectie Nederlands en Maatschappijleer die gezamenlijk een programma maken en een debat organiseren.”

Jullie geven leerlingen ook de kans om levensecht te leren. Wat houdt dat in?

“We geven leerlingen de kans zich ook buiten school optimaal te ontwikkelen. We werken samen met diverse vervolgopleidingen, bedrijven en instellingen in Amsterdam. Zo hebben we een samenwerking met het Fotografi emuseum Amsterdam en zijn leerlingen gekoppeld aan ouderen in een verzorgingshuis. De leerlingen en ouderen fotograferen elkaar. Tegelijkertijd leren de leerlingen ook hoe je een activiteit organiseert, hoe je iemand helpt opstaan uit een stoel, et cetera. Ook krijgen ze feedback van andere mensen dan docenten, wat erg leerzaam kan zijn. Deze opdracht is gekoppeld aan het profi el Zorg en Welzijn en opgenomen in het curriculum, waardoor praktijk en zingeving met elkaar verbonden zijn. Door het onderwijs op deze manier samen vorm te geven, bouwen leerlingen sneller een netwerk op en is de overstap na het behalen van hun diploma kleiner.”

Werken docenten(teams) samen en kunnen zij zich verder ontwikkelen?

“We houden goed in de gaten waar de kracht, expertise en tijd van docenten ligt. Met iedere docent hebben we aan het begin van het schooljaar een gesprek. Hierin bespreken we wat een collega wil en waarin hij of zij zich zou willen ontwikkelen. Waar mogelijk leggen we crossverbanden en koppelen we collega’s aan elkaar. Verder hebben wij de dinsdagmiddag omgedoopt tot ontwikkelmiddag en zijn alle docenten tussen 13:00 en 17:00 uur vrijgeroosterd. Alle collega’s komen samen en kunnen elkaar in deze uren vinden. Dat vinden wij belangrijk. Je kunt namelijk wel iedereen tijd geven om zich te ontwikkelen, maar als docenten elkaar niet kunnen vinden omdat ze voor de klas staan, hebben ze er alsnog weinig aan. Tenslotte zijn wij een opleidingsschool, en besteden we veel aandacht aan het opleiden van startende docenten.”

“Het is belangrijk om in verbinding te staan met de leerling en dat doe je vooral samen.”

Sharon Boughanem, Zuiderlicht College

Hoe is de verhouding tussen de schoolleiders en de leerlingen op school?

“Het Zuiderlicht College is een kleine school. We kennen alle leerlingen en vaak ook alle ouders. Het is belangrijk om in verbinding te staan met de leerling en dat doe je vooral samen. Het belang van de leerling staat bij ons altijd voorop. We vragen ons altijd af: wat heeft de leerling hieraan? Wat merkt de leerling hiervan? Dit komt overal terug: in het beleid, in de klas, tijdens de pauzes en in de beslissingen die wij nemen. Het belang van de leerling zit in ons DNA.”

Heb jij nog tips voor vakgenoten?

“Als je aan de slag gaat met formatief evalueren, zorg dan dat je dit met het héle team doet. School niet enkele docenten, maar betrek alle collega’s. Zo kan iedereen van elkaar leren. Laat het onderwerp niet alleen terugkomen op een studiedag, maar maak ook echt tijd om het te faciliteren. Van sectiegesprekken, tot het vakwerkplan en het toetsbeleid: zorg dat het in lijn is met de hele visie en werkwijze van de school en geef er vervolg aan. En verder: vier successen met elkaar. Ga er niet klakkeloos aan voorbij, maar sta bewust stil hoe goed het gaat.”