Formatief evalueren in elke les

“Jongens, als ik jullie was, zou ik de woordjes van bladzijde 80 maar goed leren voor vrijdag…”  “Krijgen we een SO, meneer?”

“Nou, dat zou best wel eens kunnen…”

 

Twintig jaar lang ben ik docent Engels geweest in het VO. En al heel snel viel me iets op.  Veel leerlingen haalden voldoendes voor zo’n SO. Tenminste, als ik de opgegeven woordjes letterlijk terugvroeg. Maar die voldoende had weinig voorspellende waarde voor hun woordkennis bij de repetitie aan het eind van het hoofdstuk. Blijkbaar waren ze de meeste woordjes tussentijds alweer vergeten. Tegelijkertijd haalden leerlingen die goed geleerd hadden ook wel eens onvoldoendes. Misschien wisten ze niet op welke manier ze die woordjes voor de langere duur konden leren. Ik begon me af te vragen: wat leren mijn leerlingen nu eigenlijk écht? Ze deden mee met de oefeningen in de les, maakten hun huiswerk, leerden de avond van tevoren hun SO’s… maar waarom gingen ze zo langzaam vooruit? Hoe kon ik hun leerrendement vergroten? Ik ging op onderzoek uit.

De hoofdvraag

Al snel kwam ik uit bij de hoofdvraag:  wat wil ik eigenlijk dat mijn leerlingen leren? En hoe kan ik ze daar het beste bij helpen? Ze moeten de taal kunnen gebruiken, bedacht ik; ze moeten zich kunnen redden in verschillende situaties. Maar met de methode oefenden mijn leerlingen dat te weinig. We waren vooral bezig met huiswerk maken, nakijken, toetsjes, woordenlijsten en grammaticaregeltjes.

Vanaf dat moment heb ik samen met collega’s jarenlang  gebouwd aan een eigen curriculum. We ontwierpen modules rond de verschillende vaardigheden, waarin leerlingen in twee- en drietallen allerlei oefeningen en opdrachten deden. Wekenlang werkten ze stapsgewijs toe naar een grote eindpresentatie of eindopdracht. De focus lag op het gebruik van de taal.

En het werkte: leerlingen leerden meer, de lessen werden nuttiger en leuker, de resultaten gingen omhoog. En wij als docenten hervonden het plezier in het lesgeven. We stonden niet meer met het zweet op onze rug voor de klas om aandacht te smeken, maar waren iedere les met onze leerlingen in gesprek over leren, over de volgende stap richting de eindopdracht.

Formatief evalueren

Wat wij waren gaan doen leek verdraaid veel op iets dat inmiddels een naam had gekregen: formatief evalueren. We stelden immers leerdoelen vast, samen met de leerlingen. We formuleerden succescriteria voor het te bereiken prestatieniveau. Daar gingen we mee aan de slag: onze leerlingen oefenden nieuwe vaardigheden en haalden feedback op bij elkaar en docenten, om zo tot verbetering te komen. De drie hoofdvragen van formatief evalueren (Waar gaan we naartoe? Waar staan we nu? En wat is dan de volgende stap?) werden in onze lessen doorlopend gesteld.

Achteraf is het jammer dat we niet eerder wisten wat formatief evalueren was. We moesten zelf via trial and error ontdekken wat werkte. Dus besloot ik een praktische gids voor formatief evalueren te schrijven. Met een heldere, bondige uitleg van wat het is en hoe het werkt. En met een heleboel effectieve en activerende werkvormen, voor elke fase van de leercyclus. Dat boek is nu af. Het is gratis beschikbaar en je kunt er meteen mee aan de slag. Je lessen worden er direct beter van.

Paradigmaverandering

Het is niet moeilijk om uit te leggen wat formatief evalueren is, of hoe het werkt. Ook de werkvormen van het boekje zijn niet ingewikkeld. Het verschil zit ‘m vooral in je houding als docent.  Je gaat in elke les met leerlingen in gesprek over onderwijs, over hun leerproces. Dat gesprek is de basis van het verder leren. Misschien is dat even wennen. Maar waarschijnlijk doe je dit al, bewust of onbewust. Dan kun je dit verder ontwikkelen en uitbouwen, met mijn boekje. Doe er je voordeel mee, en help je leerlingen nog verder. Heel veel succes!

Sergej Visser gaf twintig jaar lang Engels, CKV en Spaans op MAVO, HAVO en VWO.  Hij ontwikkelde een compleet nieuwe curriculum Engels, voor klas 3 t/m 6.

Dit artikel verscheen als gastcolumn in Van 12 tot 18 – Vakblad voor voortgezet onderwijs – Jaargang 29 mei 2019

Formatief Evalueren in elke les

In de twintig jaar waarin hij voor de klas stond tekende Trainer Sergej Visser zijn ervaringen rond formatief evalueren op. Deze heeft hij gevat in een handzaam boek vol inspirerende werkvormen voor docenten in het voortgezet onderwijs. Bekijk hoe Kees Versteeg, rector Griftland College, het eerste exemplaar van het handboek Werkvormen Formatief Evalueren in ontvangst neemt.

Lees meer in het persbericht “JIJ-Trainer Serggej Visser geeft zijn kennis terug aan het onderwijs“.