Gastblog Anke: Einde Expeditie

Mijn moeder wilde laatst weten wat ik van haar geleerd had. Sinds een paar maanden schrijven we elkaar wekelijks een brief, waarin dit soort vragen aan bod komen. Nadat ik die vraag in een uitvoerige emotionele brief beantwoord had, vond ik het interessant om hem om te draaien. ‘Maar mam, wat heb je eigenlijk van mij geleerd?’ ‘Loslaten’ was onder andere haar antwoord.

De kracht van het loslaten

Dat vond ik een groot compliment, want het is nu niet bepaald een aangeboren kwaliteit van mij. Maar in mijn jongere jaren heb ik die levenles wel verworven tot een van mijn gelukkigmakende principes: loslaten levert je immers veel op. Of het nu gaat om je ex-vriendje, vriendschappen uit het verleden of rare verplichtingen die je jezelf hebt opgelegd. Loslaten doet op korte termijn soms pijn, maar geeft je op lange termijn meer energie, kracht en inzicht. Ik vind het bijzonder dat mijn moeder dat principe nu net benoemd, nu ik zelf middenin een proces van loslaten zit.

Een systeem in een systeem

Ik ga Expeditie Nederlands, mijn kindje, namelijk loslaten. Oké, niet volledig. Maar op het Liemers College gaan we volgend jaar wel weer terug naar het werken met cijfers. Dat heeft met een hoop factoren te maken, maar het komt er op neer dat een systeem binnen een systeem ruis creëert. Als scheikunde diezelfde dag of week een toets afneemt voor een cijfer, maken leerlingen hun keuze. Ik snap dat ze dan niet kiezen voor het herkansbare meetmoment bij Nederlands. Mede dat aspect zorgt ervoor dat niet alle collega’s de achterliggende principes volledig kunnen uitdragen. Leerlingen worden binnen het huidige onderwijssysteem namelijk beloond door cijfers en het wringt als je die stimulans maar bij één vak van hen ‘afpakt’.

Op dit moment heeft onze school andere prioriteiten, waardoor ons systeem niet volledig uit de verf komt. Laat staan dat we het verder kunnen uitbreiden. Maar ik wil niet eeuwig het gevoel hebben een pilot te draaien zonder concrete vervolgstappen. Ik besef nu dus meer dan ooit dat er veel factoren meespelen die ervoor kunnen zorgen dat iets op een bepaald moment op een bepaalde plek niet werkt. Als je zoiets extreems aanpakt binnen een schoolsysteem, moet wel iedereen daar achter kunnen staan.

Balans

Kortom, er ontstond een kloof tussen mijn idealen en de weerbarstige werkelijkheid. Dat doet even pijn, maar het is tegelijkertijd mega leerzaam. Wellicht hebben we ook een te extreme vorm gekozen. Maar dat biedt wel de kans om kritisch te kijken naar ons onderwijs: de dingen die werken nemen we mee naar volgend jaar en we laten de dingen los die in de praktijk (nog) niet werken. Ik ben erachter gekomen dat ik daarvoor ook niet heel veel idealen los hoef te laten. Bij formatief gaat het niet om het wel of geen cijfers. Het gaat om het leerproces van de leerling en daar past een mooie balans tussen formatief en summatief ook bij. Uiteindelijk sluiten de leerlingen een vaardigheid dus weer af met een cijfer, maar daarvoor hebben ze al een heel procesmatig leertraject ondergaan, waarbij ze van al hun fouten hebben kunnen leren. En als school gaan we een plan voor de lange termijn maken, om te kijken hoe we formatief evalueren passend in heel onze onderwijsstructuur kunnen implementeren.

Verder leren

Het is in ieder geval niet voor niets geweest: we zijn er allemaal weer een stuk wijzer van geworden. Bij het SLO-verdiepingsleernetwerk leerde ik dat vernieuwing binnen een organisatie in drie fasen gaat, waarbij de eerste fase, ‘Zelf’, ‘loslaten’ hoort. Vanuit dat perspectief biedt het weer volop kansen. Dat sluit mooi aan bij de studie die ik volgend schooljaar ga volgen: een tweejarige master tot toetsdeskundige. Op die manier is het weer een route naar nieuwe leermomenten. Maar ik hoop vooral dat mijn leerlingen er uiteindelijk veel van geleerd hebben. Niet alleen op het gebied van Nederlands. Als ik ze over een paar jaar spreek, hoop ik juist dat ze levensvaardigheden als reflecteren, en bijvoorbeeld loslaten, zullen noemen. Een groter compliment kun je als docent niet krijgen.

Anke Swanenberg (32) staat voor de klas op het Liemers College Zevenaar. Daar geeft zij Nederlands aan bovenbouwklassen havo en vwo. Ook is ze mentor van 5havo-leerlingen. In haar blog deelt ze haar visie en ervaringen rondom het onderwerp toetsing. Ze hoopt daarmee een herkenbaar beeld te schetsen van wat er in de praktijk gebeurt.