Blog: 7 tips om te beginnen met formatief handelen
Toetsen roepen altijd een soort weerstand bij mij op. De afgelopen jaren heb ik flink geschrapt in het aantal methodetoetsen dat ik afneem. Bij het afnemen zeg ik altijd tegen de kinderen dat de toets voor mij is, zodat ik weet wat ik nog extra moet uitleggen. Maar bij het nakijken baal ik toch wanneer de toets ‘onvoldoende’ gemaakt is. Intuïtief weet ik altijd heel goed wat elk kind kan en wat de volgende stap in de ontwikkeling is, maar ik kon niet goed uitleggen wat ik deed. Totdat ik formatief handelen ontdekte. Formatief handelen is echt dé manier wanneer je wilt dat de leerlingen betrokken zijn en met plezier leren. In dit blog geef ik tips om te beginnen met formatief handelen.
Tip 1
Een positief klimaat in de groep is heel belangrijk voor formatief handelen. Besteed dus vanaf de eerste schooldag aandacht aan de groepsvorming. Dit kan door het inzetten van groepsvormende activiteiten en het regelmatig wisselen van plaats. Bij mij in de groep wisselden de kinderen de eerste twee weken elke dag van plaats, nu gebeurt dit nog wekelijks. De kinderen leren zo om met verschillende kinderen samen te werken. In het begin is het spannend. Voor jou als leerkracht, maar ook voor de leerlingen en ouders. Het helpt om helder te communiceren wat het doel van het wisselen is. Wanneer je eenmaal effect gaat zien, wil je nooit meer anders!
Tip 2
Gebruik groeitaal. Leer de leerlingen dat leren niet altijd makkelijk is. Om te kunnen leren moet er hard gewerkt worden. Daarbij is het helemaal niet erg dat er fouten en vergissingen gemaakt worden. Wees je dus echt bewust van de manier waarop je met de leerlingen praat. Verschuif je mindset van ik kan het niet naar ik kan het nog niet.
Tip 3
Geef procesgerichte feedback aan de leerlingen. De feedback die je geeft moet de leerling helpen om de volgende stap te kunnen zetten in het leerproces. De feedback is erop gericht dat de leerling beter wordt in het lesdoel. Dit sluit goed aan bij het gebruiken van groeitaal.
Tip 4
Heb scherp voor ogen wat de leerdoelen per periode zijn en splits dit uit in lesdoelen. Maak de doelen concreet voor de kinderen. De kinderen willen weten welke kennis of vaardigheid zij gaan leren. De leerlingen worden zich dan veel bewuster van hetgeen ze aan het doen zijn en hoe dat tot leren leidt. Tijdens de les verwijs je naar het doel om inzichtelijk te maken wat er geleerd wordt en dat er geleerd wordt. Benoem ook waarom het nuttig is om deze kennis of vaardigheid te beheersen.
Tip 5
Check aan het begin van de les altijd of de voorkennis beheerst wordt en pas de instructie aan op basis van deze informatie. Hierbij werk je doelgericht en niet activiteitgericht. Vraag jezelf dus eerst af, wat wil ik weten, en daarna pas, welke activiteit past daar het best bij.
Tip 6
Sluit de les af met exit-tickets om voor jezelf en de leerlingen inzichtelijk te maken wat zij geleerd hebben. Je kan exit-tickets aan het eind van elke les inzetten, maar het kan ook per dag of per week. Wat jij zelf prettig vindt. Het moet natuurlijk ook haalbaar blijven.
Tip 7
Maak de leerlingen eigenaar van hun eigen leerproces. Dit kan je op verschillende manieren doen. Laat de leerlingen aan het begin van een blok een diagnostische toets maken, zodat zij aan het eind van het blok kunnen zien wat zij geleerd hebben. Zelf maak ik in de klas gebruik van een evaluatiebord. De leerlingen kunnen daarop aangeven in welke mate zij een lesdoel beheersen, op basis van deze informatie geef ik instructie en voer ik gesprekken met leerlingen die zichzelf over- of onderschatten.
Voor alle tips geldt dat het niet vanzelf gaat, verandering kost tijd. Elke afzonderlijke tip vraagt oefening, niet alles zal meteen lukken, maar dat is dus leren! Ben benieuwd met welke tip jij als eerst aan de slag gaat!
Nadia Kuipers is juf in het basisonderwijs in de Rotterdamse Tarwewijk. Nadia houdt zich onder andere bezig met ouderbetrokkenheid, kansengelijkheid en meertaligheid. Via haar Instagrampagina @kijkje.in.groep3 geeft zij een kijkje in haar klas.
