Anders meten, is meer weten
Anders kijken, meer zien. In mijn ogen is dat hetzelfde als “anders meten, is meer weten”. Dat geldt niet alleen voor de docent, maar juist ook voor de leerling. Een formatieve werkwijze is daar in mijn ogen het beste hulpmiddel voor. Maar hoe ziet dat er dan uit in de praktijk?
Feedup
Als ik mijn 3vwo-leerlingen tijdens hun les Nederlands een overtuigend en samenhangend betoog wil laten schrijven, doe ik dat stapsgewijs. De leerlingen beginnen niet met schrijven, maar met lezen. Ze moeten kritisch kijken naar drie betogen. Welke tekst vinden ze het beste en welke het minst goed? Het gaat daarbij om de uitleg die ze geven. Wat maakt de ene tekst beter dan de andere? Op basis van die argumenten stellen we als klas succescriteria op, de elementen die een betoog tot een goed betoog maken. Het is hierbij vooral belangrijk om als docent veel voorbeelden (zowel goede als ‘slechte’) te laten zien. Voor leerlingen is het leerdoel en de daarbij horende criteria op die manier concreet
geworden: dat is belangrijk, want dan weten ze wat er van hen verwacht wordt.
Feedback
In verschillende stappen maken de leerlingen in duo’s een betoog: het ene duo vóór een stelling (bijvoorbeeld ‘Het LAKS moet een eigen politieke partij oprichten’) en het andere duo tegen diezelfde stelling (‘Het LAKS moet geen eigen politieke partij oprichten’). Dat gaat in verschillende stappen:
1. artikelen verzamelen
2. artikelen coderen
3. argumentatieschema maken
4. schrijfplan maken en een kladversie van het betoog schrijven.
Bij alle stappen moeten de leerlingen feedback vragen, op basis van de opgestelde criteria. Bij mij als docent krijgen ze vervolgens ‘groen licht’ voor de volgende stap. Zijn de artikelen daarna gecodeerd? Dan mogen ze het argumentatieschema maken. Bij de laatste stap moeten de leerlingen de kladversie laten lezen door weer een ander duo: is het betoog ook duidelijk voor iemand met een ander onderwerp?
Feedforward
De feedback mogen ze aan zoveel duo’s vragen als zij zelf willen. Ook mogen ze mij concrete vragen stellen over hun product. Aan de hand van die gekregen feedback schrijven de leerlingen een definitief betoog. De leerlingen leveren uiteindelijk alle stappen in. Als ze mijn uiteindelijke beoordeling gekregen hebben, is het nog niet klaar. Op basis van mijn opmerkingen moeten zij schrijfvoornemens voor de volgende keer opschrijven. Wat willen ze nog leren?
Eyeopener
Op die manier begint de cirkel weer opnieuw: de leerlingen schrijven met die schrijfvoornemens in wezen hun eigen leerdoelen voor de volgende schrijfopdracht. Wellicht komen daar nog wat andere doelen bij, maar op die manier zijn de ogen van de leerlingen aan het begin van de volgende opdracht ook direct geopend. Deze manier van anders meten geeft veel meer informatie dan een reguliere toets. Bovendien zijn leerlingen betrokkener bij hun eigen leerproces. En een cijfer geven? Dat kan altijd nog, maar dan voor het geheel aan leerstappen en niet alleen het eindresultaat.
Anke Swanenberg staat voor de klas op het Liemers College in Zevenaar. Daar geeft zij Nederlands aan bovenbouwklassen havo en vwo. Ook is ze mentor van 5havo-leerlingen.
