Aan de slag als rector: ‘Een besluit is nu ook echt mijn eindverantwoordelijkheid’

Begin dit schooljaar verruilde Tom Heijnen het directeurschap van het Beatrix College in Tilburg voor de positie van rector bij Roncalli Scholengemeenschap in Bergen op Zoom. Daphne Heeroma, de vorige kandidaat in onze interviewserie, gaf het stokje door aan Tom omdat ze nieuwsgierig was hoe hij die overstap ervaart. Wij zijn net zo benieuwd, dus laten we het hem vragen!

Van directeur naar rector, wat ervaar je als het grootste verschil?

“Een van de dingen die je vooraf veel hoort is dat het best een eenzame job kan zijn. Toen ik nog niet in die functie zat, dacht ik rationeel wel: dat snap ik. Maar pas als je erin zit, voel je dat het ook echt zo is.”

“Op mijn vorige school hadden we een vierkoppige directie; één rector en drie directeuren. Ik had daardoor altijd twee gelijkgestemde collega’s met wie ik makkelijk even kon sparren. Of even ongenuanceerd ‘afgassen’, zoals we dat noemden. Als rector heb je zo’n evenknie niet meer. Dat wil niet zeggen dat ik geen steun ervaar – ik heb namelijk hele fijne collega’s – maar ik voel wel heel sterk dat een besluit ook echt mijn eindverantwoordelijkheid is.”

Hoe ga je om met die eindverantwoordelijkheid?

“Door inhoudelijk zoveel mogelijk informatie op te halen, gesprekken te voeren met mensen en de mening van anderen mee te wegen in de besluitvorming. En aan de andere kant door gewoon een beslissing te nemen op het moment dat je al die informatie en meningen hebt afgewogen.”

Daphne gaf ook aan dat je bij Roncalli te maken hebt met andere dynamieken dan bij het Beatrix College, jouw vorige school. Kun je daar iets over vertellen?

“Roncalli bevindt zich in een krimpregio, wat de nodige uitdagingen met zich meebrengt. Het is ook een heel ander type school dan het Beatrix College. Het Beatrix is heel gestructureerd, zelfs wat strak georganiseerd. Roncalli is een vrijgevochten, eigenzinnige organisatie, die eigenlijk juist wel wat meer structuur kan gebruiken.”

Je ogen beginnen te twinkelen als je het hebt over het eigenzinnige karakter van de school. En ze beginnen opnieuw te twinkelen als je zegt dat de organisatie wel wat meer structuur kan gebruiken. Was die combinatie de reden om voor deze functie te kiezen?

“Niet zozeer de functie, maar de school wel ja. Die eigenzinnigheid vind ik leuk en die moet de school ook zeker behouden. Tegelijkertijd wil je niet dat die ertoe leidt dat mensen allerlei verschillende kanten uit lopen. In dat spanningsveld zie ik een mooie uitdaging. Eigenwijs dezelfde richting uit gaan.”

Hoe doe je dat, eigenwijs dezelfde richting uit gaan? En wat is jouw rol als rector daarin?

“Ik wil onze eigenzinnige, persoonlijke benadering – die ons onderscheidend maakt in de regio – vertalen naar een visie en uitvoering die ons anno 2022 sterker maakt als school. Roncalli werkt bijvoorbeeld al sinds de jaren zestig met tempodifferentie. Leerlingen volgen min of meer hun eigen route; zo kunnen ze zelf het moment inplannen waarop ze hun toetsen maken. Tientallen jaren geleden liepen we daarmee ver vooruit, maar anno nu is het nog maar de vraag of en waarin we vooruitlopen.”

“Mijn rol is het uitzetten van de koers die we daarin gaan varen. Die geven we nu vorm in de gedaante van een schoolplan.”

“Toetsing is nog te vaak een instrument dat de docent dient, in plaats van de ontwikkeling van een kind.”

                                        Tom Heijnen, rector Roncalli Scholengemeenschap

Je noemde het onderwerp toetsing al even; dat leerlingen het moment daarvoor zelf kunnen inplannen. Hoe hebben jullie het toetsbeleid verder ingericht?

“Op dat gebied hebben we ook een behoorlijke uitdaging. Of misschien beter gezegd: mogelijkheden om ons te ontwikkelen. Ook in relatie tot de vraag hoe we ons onderwijs willen vormgeven. Toetsdruk vind ik bijvoorbeeld wel een thema.”

Op wat voor manier is toetsdruk bij jullie een thema?

“Ik vind dat er teveel wordt getoetst. Met leerdoel-denken als basis zouden we ons moeten afvragen: wat willen we nu eigenlijk weten en hoe gaan we dat toetsen? Dat hoeft niet altijd in schriftelijke vorm, er zijn nog allerlei andere manieren om vaardigheden zichtbaar te maken. Dus hoe kunnen we het dan doen? Op een manier waarbij we ruimte geven aan de ontwikkeling van kinderen? Zo adaptief mogelijk, zo persoonlijk mogelijk. Terwijl we het voor onszelf behapbaar houden.”

“Dat is overigens niet alleen voor ons een uitdaging, maar voor het voortgezet onderwijs in het algemeen.”

Kun je daar een concreet voorbeeld van geven? Op andere manieren toetsen?

“Leerlingen zouden in plaats van een toets ook een project kunnen uitvoeren, waarin ze bepaalde kennis en vaardigheden combineren. De buurt in gaan en samen met bewoners een dag organiseren om samen zwerfvuil op te ruimen. Ik noem maar wat. Daarmee toets je communicatievaardigheden en organisatievermogen. Dus daarmee laten kinderen ook zien dat ze iets kunnen.”

“Iedere docent heeft de oprechte intentie er voor de leerling te zijn. Maar tegelijkertijd is toetsing nog te vaak een instrument dat de docent dient, in plaats van de ontwikkeling van een kind. Je moet jezelf als docent uit dat paradigma halen.”

Tom Heijnen is de achtste die het stokje doorkreeg. Nieuwsgierig naar zijn voorgangers? Lees alle interviews hier.

Hoe kun je docenten als rector daarbij helpen?

“Door het gesprek erover aan te gaan. Door collega’s te laten ervaren dat die ruimte er ook best wel is. En door de manier waarop we als school het PTA vormgeven, het programma van toetsing en afsluiting.”

Wat bedoel je daarmee?

“Als het eindexamen je stip op de horizon is, vereist het creativiteit om die systematiek als slechts ‘een’ manier te beschouwen. Toetsing wordt daarom al snel in de mal van het eindexamen gegoten. Willen we dat doorbreken, dan moeten we als directie de ruimte scheppen om docenten zelf te laten experimenteren met andere manieren van toetsing.”

Tot slot: wat zou je andere schoolleiders meegeven die voor de keuze staan om hun directeurschap te verruilen voor een functie als rector? Of dit ambiëren?

“Vertrouwen hebben in jezelf, ook onder druk, is essentieel. In het verlengde daarvan zou ik zeggen: zoek die druk al op in je huidige functie. Dan word je er niet pas mee geconfronteerd als je een rol als rector krijgt. Zoek alvast situaties op waarin je wat op jezelf wordt teruggeworpen.”

Dankjewel, Tom! Aan wie mogen we het stokje doorgeven voor een volgend interview?

“Aan Barbara Baelemans, directeur van het Munnikenheide College in Etten-Leur, een vmbo-school. In deze tijd wordt het belang van vakmanschap, en daarmee het vmbo-onderwijs, alsmaar groter. Barbara geeft daar op een hele moderne, tastbare manier vorm aan; dat lijkt me een interessante invalshoek. En ik ben ook nieuwsgierig hoe zij invulling geeft aan toetsing. Die is op het vmbo veel praktischer van aard; daar kunnen scholen als de onze wellicht nog iets van leren.”

Meer lezen

Iedere leerling leert en ontwikkelt zich anders. Door inzicht te krijgen in hoe leerlingen zich ontwikkelen en in hun leerproces, helpen we hen om zich maximaal te ontplooien. Wij geloven in toetsen om van te leren. Toetsen op een manier die leerlingen onderdeel maakt van hun eigen leer- en ontwikkelproces. En die docenten zicht geeft op waar de hiaten zitten en welke feedback of hulp er nodig is.

JIJ! Toetsing & Training adviseert, inspireert en ontzorgt in het creëren van waardevolle leermomenten. We ondersteunen het voortgezet onderwijs op drie in elkaar grijpende niveaus: toets- visie en toetsbeleid, training en professionalisering en tools. Op deze manier kun je toetsing inzetten om het onderwijs beter te maken.