6 tips voor observatie-instrumenten in leerjaar 1 en 2

Kleuters toetsen mag niet meer, gelukkig. Observeren kan wél. Wanneer je observeert kan een kleuter zijn natuurlijke gedrag laten zien en ben je niet afhankelijk van een momentopname. Dat past veel beter bij kleuters, die zich spelenderwijs en in sprongen ontwikkelen. Door deze ontwikkeling over een langere periode te observeren krijg je goed zicht op groei en stagnatie.

Om leerlingen het beste te kunnen begeleiden in hun ontwikkeling, is het heel fijn als de inhoud van het observatie-instrument in leerjaar 1 en 2 aansluit op de inhoud van de toetsinstrumenten in leerjaar 3 t/m 8 (de SLO-doelen). En het is nog fijner als het dan ook nog in één systeem terug te zien is. Het is tenslotte een complete leerlijn. Dat bieden we met het IEP LVS; de resultaten van de observaties laten zien of een kleuter de aangeboden leerdoelen beheerst, precies zoals je gewend bent van het IEP LVS. Ook de manier van kijken is hetzelfde: focus op de individuele ontwikkeling en leerdoelen, in plaats van leerlingen met elkaar te vergelijken.

Maar werken met een nieuw instrument kan even wennen zijn. Daarom hebben we een aantal praktische tips verzameld die je helpen om nog meer te halen uit de IEP observatie-instrumenten voor leerjaar 1 en 2.

1. Kies nu alvast welke doelen je aan wilt bieden
Het IEP LVS biedt een uitgebreide lijst met doelen, maar niet al die doelen zijn voor jouw groep relevant. En er zijn zeker ook nog doelen die niet op de lijst staan maar die juist wel relevant zijn voor het aanbod voor jouw groep. Neem de lijst door en selecteer de doelen waar je met deze leerlingen aan wil werken. Wij zeggen vaak: begin achteraan. Wat wil je jouw kleuters leren voordat ze starten in groep 3? Kijk vervolgens naar de beginsituatie van je leerlingen. Je kunt de beginsituatie als je wilt ook observeren en direct invoeren in het IEP LVS. Vervolgens bepaal je welke doelen je (in welke periode) moet aanbieden voor een soepele overgang naar groep 3. Zo heb je je aanbod goed ingericht en alvast klaargezet in het IEP LVS voor de observaties. En zo voorkom je dat je aan het einde van leerjaar 1 of 2 een hele rij met doelen tegenkomt die je nog had willen aanbieden.

2. Werk met 1 tabblad of account tegelijk
Voortaan verschijnt er een melding in het systeem wanneer je meerdere tabbladen open hebt staan. Want als jij en je duo op hetzelfde moment in een ander tabblad werken, gaan er gegevens verloren. Het systeem kan de tabbladen niet synchroniseren en slaat de observaties die je net hebt ingevoerd op slechts één tabblad op. Onze tip: pauzeer de observatie wanneer je klaar bent met het invullen!
Hetzelfde geldt voor het openzetten van een bepaalde vaardigheid op twee tabbladen: ook dan kan er informatie verloren gaan. Werk dus altijd vanuit één tabblad en open de observatie maar op één device. Zo weet je zeker dat het invoeren van de observatie goed wordt opgeslagen.

3. Maak je eigen thema’s
Van veel scholen horen we dat ze blij zijn met de functionaliteit waarmee ze zelf thema’s samen kunnen stellen. Je bundelt dan de doelen die voor jouw groep belangrijk zijn. Dat kan op allerlei manieren. Een paar voorbeelden die we terugzien in de praktijk:

• Thema per periode (o.b.v. aanbod): je deelt je aanbod in periodes in. Bijvoorbeeld van vakantie tot vakantie. Van de focusdoelen die tijdens de periode belangrijk zijn, maak je een thema aan. Zo kun je vanuit dit thema observeren en volgt er na elke periode een evaluatiemoment.
• Thema’s op onderwerp (o.b.v. aanbod): dit is vergelijkbaar met indelen in periodes, maar dan werk je bijvoorbeeld vier weken aan een specifiek onderwerp (bijvoorbeeld: ‘Bij mij thuis’ of ‘Ridders en kastelen’). Ook daar horen bepaalde focusdoelen bij die je tijdens dit thema wilt observeren.
• Een thema ‘cruciale doelen’: je selecteert een setje doelen die voor jouw groep en/of jouw school cruciaal zijn. Je hoeft dit thema dan niet te gebruiken om te observeren, maar je kunt de status van de doelen in dit thema wel makkelijk terugzien in het resultatenoverzicht. Hierdoor heb je altijd de status van deze specifieke doelen in beeld.
• Een thema ‘overgang naar groep 3’: hierbij geldt hetzelfde als voor de cruciale doelen.
• Een thema ‘dyslexie’; je selecteert de doelen die een signaal kunnen zijn voor vermoedelijke leesproblemen. Je kunt deze doelen dan via het resultatenoverzicht goed in de gaten houden voor alle leerlingen.

4. Laat niet- behaalde doelen terugkomen
Wat doe je wanneer (een aantal) leerlingen een doel nog niet beheersen? Hoe ga je om met moeilijke doelen die je nog eens wil herhalen? Voor dit soort situaties hebben we drie tips uit het werkveld:

Optie 1: je zorgt dat bepaalde doelen later nog een keer in een ander thema terugkomen. Dat kun je standaard doen, wanneer je denkt dat de doelen herhaling nodig hebben. Het kan ook later, wanneer je gezien hebt dat niet alle leerlingen de doelen beheersen.

Optie 2: bij het samenstellen van thema 2 in de volgende periode, gebruik je simpelweg thema 1 met daaraan nieuwe doelen toegevoegd. Zo kun je altijd de ‘oude’ doelen terugzien en aanvullen indien nodig.

Optie 3: na een half jaar open je de complete lijst met doelen en controleer je per leerling alle doelen die al eens in een thema hebben gezeten. Klopt de status nog? Zijn er doelen die je in het tweede half jaar weer mee wil nemen?

5. Zet alleen aangeboden doelen op de Talentenkaart
De meeste scholen geven twee keer per jaar de Talentenkaart mee aan ouders. Op de Talentenkaart zijn alleen de doelen zichtbaar die je hebt geobserveerd. Wij adviseren dan ook om alleen de doelen in te vullen die je werkelijk hebt aangeboden. Doelen die je niet invult, komen ook niet terug op de Talentenkaart. Heb je een doel wel aangeboden, maar toont de leerling nog helemaal geen interesse? Vul de status dan toch in want dan verschijnt het doel wél op de Talentenkaart. Hiermee kun je ouders bij een volgende Talentenkaart ook heel goed laten zien of de leerling in die periode gegroeid is op dat doel. Zo geef je het meest realistische beeld van deze periode.

6. Werk slim met de hart- en handenobservaties
Scholen vragen ons weleens wanneer ze het beste de hart- en handenobservaties kunnen invullen. Het antwoord hierop is; het kan in ieder geval zo vaak als je wil. Maar onze tip is om de eerste observaties te doen na de wenweken in leerjaar 1 – meestal is dat na minimaal 8 weken. Als je de eerste observaties in oktober doet, is het verstandig om de lijst nog even te controleren voordat je de Talentenkaart meegeeft in bijvoorbeeld januari en juni. De eerste observatieronde kost wat tijd omdat je, anders dan bij taal en rekenen, in één keer alle doelen langsloopt. Maar daarna hoef je alleen nog maar die doelen aan te passen waarop een leerling ander gedrag laat zien.

Blijven ontwikkelen
De afgelopen maanden hebben we met veel scholen gesproken over hun ervaringen. Daar kwam nuttige feedback uit, waar we vanaf februari weer mee aan de slag gaan. Zo blijven we sámen met scholen werken aan de ontwikkeling van het IEP LVS voor leerjaar 1 en 2.

Ben je nog onbekend met de observatie-instrumenten? In schooljaar 2023-2024 kan elke school die met het IEP LVS werkt de observatie-instrumenten voor leerjaar 1 en 2 gratis uitproberen. Werk je nog niet met het IEP LVS, dan kun je een proeflicentie aanvragen. Onze webinars helpen je direct op weg met de observatie-instrumenten.

Wil je feedback met ons delen? Stuur dan een mail naar iep@bureau-ice.nl.