Een bewuste keuze voor formatief evalueren

Waar wilden jullie naartoe op vlak van toetsing?

“We hadden wel een toetsbeleid, maar dat lag vooral stof te vergaren. Daarom is de afgelopen twee jaar een nieuw toetsbeleidsplan geschreven door een groep binnen onze school, in samenwerking met de trainers van JIJ!. Dit jaar willen we het herijken, want je moet zo’n plan wel levend houden. Het doel was vooral om toetsen in de hoofden en harten van onze collega’s niet één op één te zien als papieren documenten waarmee je alleen een cijfer borgt. We wilden met elkaar uitwerken hoe je toetsing inzet op een manier waarop het leerlingen helpt in hun leerproces. Dat je als docent meer grip op dat leerproces krijgt en er beter op kunt bijsturen. Van denken in toetsmomenten richten we ons nu veel meer op denken over het uitbreiden van de toolkit van onze collega’s in de klas. Wat hebben zij nodig om goed formatief te kunnen handelen? Voor ons is dit een geslaagd traject als we dat goed voor elkaar krijgen, in combinatie met echt goede, kwalitatieve toetsen. Toetsen waarmee je leerlingen toetst op de stof die behandeld is, waarbij herkenbaarheid centraal staat en ze snappen wat ze moeten doen door een heldere vraagstelling. Als je minder gaat toetsen en meer richting formatief handelen gaat, is de kwaliteit van de toetsen die je gebruikt echt van belang.

“Wat ik vooral ook fijn vind, is dat we voortdurend samen met de trainers en adviseurs kijken hoe we verder gaan en altijd met oog voor de ontwikkeling van onze school.”
Elvira Beers

Waar staan jullie nu?

“Ik ben sinds dit schooljaar directeur van deze school en ik denk natuurlijk vooral hoogover mee. Waar staan we nu en wat is er nodig in dit traject? Ik ben daarbij heel blij met de samenwerking met de JIJ!-trainers van Bureau ICE. Ik zie dat we echt op de goede weg zijn. Vooral in de verbetering van onze summatieve toetsing zit al veel werk en we hebben daar grote slagen gemaakt. We zijn nu met de laatste groep bezig van collega’s die de Toetsexpert-training doorlopen. Zo meteen hebben wij echt een grote groep collega’s bij ons op school die zichzelf toetsexpert mogen noemen. Ik zie dat bijvoorbeeld terug bij onze sectie biologie. Iedereen heeft daar de training gevolgd en er wordt nu enorm gesleuteld aan de ontwikkeling en het maken van gedegen toetsen.”

“Wat ik mooi vind in de samenwerking met de trainers en adviseurs van JIJ! is dat we steeds vanuit maatwerk hebben kunnen denken. Ze luisteren heel goed en kunnen handen en voeten geven aan waar bij ons precies de behoefte en vraag zit. Samen hebben we daar een plan voor vormgegeven. Wat ik vooral ook fijn vind, is dat we voortdurend samen kijken hoe we verder gaan en altijd met oog voor de ontwikkeling van onze school. Zo hebben we ook een plan voor dit jaar gesmeed. We kijken terug naar wat we eerder als toetsbeleid op papier hebben gezet. Klopt dat nog steeds met onze behoefte en welke stappen nemen we om het plan te implementeren? Hoe zorgen we nu dat het bij iedereen gaat leven? Daar gaan we dit jaar mee aan de slag. Ondertussen doorloopt de nieuwste lichting collega’s de Toetsexpert-training en proberen we onze ‘gereedschapskist’ rond formatief evalueren verder te vullen.”

“De winst zit hem in kwalitatief betere lessen. En ik denk eigenlijk ook wel in leukere lessen…”
Elvira Beers

Als je bezig bent met verandering kan je op weerstand stuiten, hoe zit dat bij jullie op school?

“Van weerstand hebben we gelukkig weinig last. Vrijwel iedereen ziet het nut en het belang van de veranderingen. Soms zit er wat weerstand bij een vakgebied waar een bepaalde uitwerking minder bij past. Als je bijvoorbeeld denkt aan werken met een taxonomie dan ziet het ene vakgebied dat makkelijker voor zich dan het andere. Daar hebben we de werkgroepen voor de trainingen dan ook wel op aangepast. We hebben groepen met docenten van de zaakvakken en groepen met docenten van andere vakgebieden. Dan kun je de inhoud van de training daar ook meer op richten. Ik heb collega’s op school die na de Toetsexpert-training vertelden: “Dit is de leukste training die we de afgelopen jaren hebben gehad en ook het meest zinvol.” Dus mensen ervaren dit echt als een prettige training om verandering in gang te zetten.”

Waar zit voor jullie de grootste winst als je terugkijkt naar de afgelopen jaren?

“We hebben diverse mooie kwaliteitsslagen gemaakt én we zijn echt heel gericht bezig met formatief handelen. Een van onze vervolgstappen na de training Formatief evalueren is dat we bij elkaar in lessen gaan kijken om te zien hoe iedereen het doet. Learning walks noemen we dat. Onderbouwdocenten kijken mee met bovenbouwdocenten en andersom. Daar volgen dan feedbackrondes op. Wat heb ik gezien bij jou, wat viel op, wat kan anders en waar kan ik van leren uit jouw les? Dat we dit met zijn allen écht goed neer willen zetten vind ik van grote waarde. Formatief evalueren vergt een verandering van je didactiek. Het is een andere vorm van nadenken over toetsing. In dat traject zitten we met onze collega’s. De winst zit hem hierbij in kwalitatief betere lessen. En ik denk eigenlijk ook wel in leukere lessen, doordat docenten meer met verschillende werkvormen werken. Het is afwisselender, zowel voor de docent als de leerling.”

Tot slot, heb je nog een tip voor schoolleiders die ook doelgerichter willen toetsen?

Om doelgericht toetsen centraal te stellen moet je ervoor zorgen dat er een ander beeld ontstaat van wat toetsen eigenlijk is, waar het voor bedoeld is en waar het toe bijdraagt. Dit proces heeft tijd nodig. Dus neem je tijd om hier met je team langdurig en duurzaam aandacht aan te (blijven) besteden.