Aan de slag met toetsing: ‘Focus is het toverwoord’

Waarom willen jullie met toetsing aan de slag?

“We hebben daarin echt nog wel wat stappen te zetten. Nu wordt er hier wat beschreven en daar wat beschreven. Het is tijd om dat samen te brengen en goed na te denken over wat we nou echt belangrijk vinden als team.”

“Binnen onze school kijken we op verschillende manieren naar toetsing en daar is ruimte voor. Ik geef zelf nog aan één eindexamenklas scheikundeles, dus ik mag me bewegen in de vakgroep natuur- en scheikunde. In die vakgroep vinden we cijfers eigenlijk helemaal niet meer zo belangrijk en zijn we ook gestopt met cijfers geven; behalve in het examenjaar omdat het daar niet anders kan.”

“We zien dat het plezier in het vak terugkomt zodra je dat toetsen een beetje loslaat.”

Jasper de Jong, Waldheim-mavo

“We zien dat het plezier in het vak bij kinderen terugkomt zodra je dat toetsen een beetje loslaat. En dat de motivatie ook veel hoger wordt. Dat snap ik ook wel. Stel dat je in je eerste toetsweek een dikke onvoldoende haalt. Dan heb je al snel het gevoel dat je het bij de tweede toetsweek nergens meer voor doet.”

“Binnen andere vakgroepen op onze school geven ze nog wel cijfers. Ik zeg ook niet dat iedereen er op dezelfde manier mee moet omgaan, maar het is wel goed om daar eens samen naar te kijken. Wat vinden we belangrijk? Waarom doen we de dingen die we doen?”

Hoe pakken jullie het aan?

“Volgend jaar gaan we met projectgroepen werken, waaraan alle docenten kunnen deelnemen. Als schoolleiding willen we opdrachtgever worden van verschillende projecten en het team uitdagen daarmee aan de slag te gaan. Op het gebied van toetsbeleid, maar bijvoorbeeld ook leesbeleid of leerstrategieën. Ik denk dat er voor iedereen wel een interessant thema tussen zit.”

Zijn er ook uitdagingen waar je tegenaan loopt?

“Een belangrijke uitdaging in het algemeen, en dat willen we nog wel eens vergeten, is focus aanbrengen. Dat vragen collega’s ook van ons. In het onderwijs vinden we snel alles heel leuk. Dan komt er weer wat nieuws voorbij en willen we daar eigenlijk ook mee aan de slag. Dus focus is heel belangrijk, dat is echt het toverwoord.”

Hoe zorg je voor focus?

“Door ons jaarplan bewust te versmallen tot een beperkt aantal duidelijke thema’s. De studiedagen die we gedurende het schooljaar hebben, staan straks ook in het teken van die thema’s. Toetsbeleid is een prachtig onderwerp voor een studiedag. Ook kan ik me voorstellen dat we op een gegeven moment een partij erbij betrekken die ons daarbij gaat ondersteunen. Zo zijn er allerlei manieren om bezig te zijn met een thema als toetsbeleid en focus te houden op het proces.

Heb je nog tips voor andere schoolleiders die met toetsbeleid bezig zijn?

“De tip die ik iedereen zou willen geven is kritisch nadenken over wat echt moet. We hebben nog te vaak het gevoel dat een lesboek van A tot Z uit moet. Dat is gewoon niet zo. Kritisch kijken naar wat je moet doen, geeft heel veel ruimte om andere keuzes te maken. Dat geeft de mogelijkheid om minder onderwerpen te behandelen, maar daar wel dieper op in te gaan, waardoor het beter beklijft. Het helpt heel erg om je programma los te laten en te kijken waar je nou eigenlijk naar toewerkt en wat je op welk moment in de andere leerjaren wilt doen. Zelf hebben we dat gedaan aan de hand van backwards mapping.”

Backwards mapping?

“Daarbij kijk je eerst naar de kerndoelen van het eindexamen. En vervolgens: wat ga je dan wanneer doen om die te bereiken? Dat kun je in de tijd zetten. Je kunt in de onderbouw bijvoorbeeld al prima dingen doen die helpen voor het examen. Daar bewuster naar kijken geeft heel veel ruimte. Dat is heel fijn voor docenten en leerlingen. Want het biedt je ook de kans om andere dingen te doen. Neem mijn eigen vak. Tijdens toetsweken sluiten onze leerlingen af met een practicum. Dat vinden ze een stuk leuker dan een toetsje maken.”

“Ik vraag leerlingen wel eens hoe ze hun huiswerk doen. Eigenlijk is het antwoord altijd: meneer, ik zorg dat er wat staat. Daardoor ben ik me gaan afvragen wat dan het nut van huiswerk is. Zij zorgen dat er wat staat. En als ze hun huiswerk inleveren, moet ik er ook wat mee. Daar gaat veel lestijd aan verloren.”

“Ik geloof echt dat iedereen wil leren. Misschien willen ze niet wat je aanbiedt, maar iedereen wil leren. Aan ons is het de taak om ze zover te krijgen.”

Jasper de Jong, Waldheim-mavo

“Op een gegeven moment heb ik al het huiswerk geschrapt; we doen het nu samen in de les. Zij maken opdrachten, wij bespreken die. We doen minder, maar gaan er dieper op in. We kunnen wat meer practicum doen en daar leren ze superveel van. Zo werken we nu in klas vier naar het examen toe. In de laatste weken toets ik op een formatieve manier waar ze staan. En voor onderwerpen die leerlingen nog niet beheersen heb ik dan allerlei eindexamenopdrachten waarmee ze heel specifiek kunnen oefenen.”

“Natuurlijk moeten ze bij mij uiteindelijk ook atoompjes kennen. Maar waarom moeten ze dat per se thuis leren? Je kunt het ook met kleine oefeningetjes in de les terug laten komen en dan snappen ze het op een gegeven moment ook. Ik geloof echt dat iedereen wil leren. Misschien willen ze niet wat je aanbiedt, maar iedereen wil leren. Aan ons is het de taak om ze zover te krijgen.”

Tot slot: aan wie mogen we het stokje doorgeven?“

Aan Mirjam Lenters, kwaliteitsmedewerker en examensecretaris van Het Element in Amersfoort, een vmbo-school met basisberoepsgerichte en kaderberoepsgerichte leerweg. Daar wordt ook op een heel andere manier getoetst, namelijk in de praktijk. Het lijkt me mooi om die kant van toetsen te belichten.”