Nieuwe TOA-examens Nederlands productieve vaardigheden: hoe, wat en waarom?

Volgend schooljaar staan er heel wat nieuwe examens Nederlands in het TOA-toetsplatform, voor referentieniveau 1F, 2F en 3F. Toetsspecialist Simone Wijgers en productmanager Marlous Hodes vertellen over het hoe en waarom van de nieuwe examens. Maar eerst: om welke examens gaat het precies?

Gebruikersonderzoek 

Bij de constructie van de nieuwe examens is rekening gehouden met de behoeften van docenten en studenten, vertelt Marlous: “Vorig jaar hebben we een gebruikersonderzoek gehouden, in de vorm van interviews met taaldocenten van verschillende mbo-instellingen. Dat heeft veel waardevolle feedback opgeleverd.”

Niveau 1F: meer keuzemogelijkheden 

Uit het gebruikersonderzoek bleek onder meer dat er over de hele linie behoefte was aan meer 1F-examens. “De laatste jaren wordt de entreeopleiding steeds populairder, mede door de instroom van anderstalige studenten die op entreeniveau starten. Daardoor nemen scholen veel meer toetsen en examens af op 1F-niveau.”

Volgend schooljaar verdubbelt het aantal generieke examens voor Nederlands op dit niveau. “Voor elke vaardigheid zijn er strak zes in plaats van drie versies beschikbaar. Dat biedt scholen meer variatie en keuzemogelijkheden bij het oefenen van toetsen en het afnemen van examens.”

Niveau 2F en 3F: vervanging van alle schrijfexamens 

Bij Schrijven voor niveau 2F en 3F gaat het niet om een aanvulling op het aanbod, maar om een complete vervanging van de bestaande examens, vertelt Simone: “2F en 3F hebben enorm veel afnames. Dat komt doordat de grootste groep mbo-studenten deze examens maken. Daarnaast blijft Schrijven een van de lastigste vaardigheden voor studenten. We vinden het belangrijk ons aanbod actueel te houden. Ook is het voor beoordelaars ook fijn om weer eens een andere opdracht na te kijken..”

“Niet iedere student kan zich iets voorstellen bij een opdracht over een zeilweekend.” 

Marlous Hodes, productmanager mbo bij Bureau ICE

Aansluiten bij belevingswereld studenten 

Het belang van aansluiten bij de belevingswereld van studenten werd ook in het eerder genoemde gebruikersonderzoek benadrukt. Marlous: “Dat is altijd een belangrijk uitgangspunt voor ons, en tegelijkertijd een grote uitdaging, want mbo-studenten vormen een hele brede, diverse doelgroep. Naar aanleiding van het gebruikersonderzoek hebben we daarom een oproep gedaan aan docenten om mee te denken over onderwerpen. Uit de feedback konden we veel nuttige ideeën halen. En ook welke onderwerpen uit de huidige examens juist minder passen bij de belevingswereld van studenten. Zo is een thema als ‘een huis kopen’ voor veel studenten niet aan de orde, zeker niet in deze tijd. En bij een opdracht over een zeilweekend kan ook niet iedere student zich iets voorstellen.”

Gevoelige onderwerpen en TikTok 

Simone: “Bij de constructie van de examens hebben we er ook rekening mee gehouden dat sommige onderwerpen gevoelig kunnen liggen. Verslaving, geldzorgen of stagediscriminatie bijvoorbeeld. Die kunnen soms dicht bij de belevingswereld van studenten liggen, maar ook pijnlijk zijn als je er bij een examenopdracht mee geconfronteerd wordt. Wij juichen het toe om dit soort onderwerpen in het onderwijs bespreekbaar te maken, maar kiezen er bewust voor om ze niet in een examensetting op te nemen.”

“Zo kregen we meer goede suggesties die we om uiteenlopende redenen niet konden gebruiken. TikTok bijvoorbeeld, omdat dat een merk is. Actualiteitsgevoelig ook. Maar we kunnen er wel rekening mee houden door sociale media in het algemeen te verwerken in de context van een opdracht.”

Lengte examens

Van meerdere docenten kregen we opmerkingen over de lengte van de schrijfexamens, met name op 2F-niveau. Sommige studenten hebben moeite om die binnen de vastgestelde toetstijd af te ronden. Dat speelt vooral op niveau 2; daar moeten studenten nu eenmaal op hetzelfde niveau examen doen als op mbo-niveau 3.

Simone: “Bij de 2F-examens moet je drie verschillende opdrachten maken. We kregen de vraag of we dat niet konden terugbrengen. Met het oog op het referentiekader kunnen we daar niet aan sleutelen, want je moet wel de verschillende taaltaken blijven dekken. Dus in plaats daarvan hebben we gekeken of we binnen de opdrachten het aantal inhoudelijke punten konden verminderen. En dat is gelukt.” 

 “Tijdens een kleine interne pilot kwamen we er bovendien achter dat de meeste tijd soms ging zitten in het bedenken van wát iemand wil schrijven, in plaats van het schrijven zelf. Dat zagen we ook terug in de feedback van docenten: dat studenten soms veel creativiteit nodig hebben voor een opdracht. We hebben kritisch gekeken hoe we studenten hierbij meer houvast kunnen geven. Bijvoorbeeld door concrete voorbeelden te geven of een ondersteunende afbeelding toe te voegen.”

“Wij hebben kennis van betrouwbaar toetsen, docenten werken elke dag met studenten. Het is enorm waardevol om die expertises bij elkaar te brengen” 

Simone Wijgers, toetsspecialist bij Bureau ICE

Vaststelbijeenkomst met inbreng van docenten 

De nieuwe examens zijn inmiddels ook vastgesteld tijdens twee verschillende vaststelbijeenkomsten. Ook dat gebeurt in samenwerking met het veld. Marlous: “Voor beide bijeenkomsten hebben we een groep docenten uitgenodigd. Een dwarsdoorsnede aan mbo-docenten uit het hele land, die bekend zijn met het vaststellen van examens. Tijdens een werksessie discussiëren we over de context en inhoud van de examens. En aan de hand van een valideringsdocument controleren ze of deze aan alle kwaliteitseisen voldoen. Zo kunnen we nog dingen aanpassen als dat nodig of wenselijk is.”

Expertises bij elkaar brengen

Het enthousiasme waarmee docenten deelnemen aan zowel het gebruikersonderzoek als de vaststelbijeenkomsten tekent hun betrokkenheid, constateert Marlous: “Om kwalitatief de beste examens neer te zetten hebben we elkaar nodig. Je merkt echt dat docenten willen bijdragen aan het verbeteren van de examinering.”

Simone: “Wij weten hoe je een examen ontwikkelt en hebben kennis van betrouwbaar toetsen. Zij werken elke dag met studenten en kennen de leefwereld van de doelgroep. Het is enorm waardevol om die expertises bij elkaar te brengen.”

Nieuwsgierig naar de nieuwe examens?

We plaatsen de nieuwe examens Nederlands binnenkort in het TOA-toetsplatform; naar verwachting rond de meivakantie. Op die manier zijn ze alvast te bekijken voor degenen die betrokken zijn bij het examenproces op jouw school.

De huidige examens Schrijven op 2F- en 3F-niveau blijven voorlopig nog beschikbaar. Na een overgangsperiode zullen we ze in de loop van volgend schooljaar verwijderen.