Goed onderwijs op afstand: hoe geven we dat vorm? – deel 1

We doen al maanden aan social distancing. Leerlingen hebben veel thuisgezeten, net als veel van hun ouders. Ik korte tijd zijn docenten (en leerlingen) gewend geraakt aan onderwijs op afstand of hybride vormen van lesgeven. Een prestatie van formaat. Nadat de scholen weer een tijd open zijn geweest, breekt er in december weer een nieuwe periode van afstandsonderwijs aan. Hopelijk voor niet al te lang. We lopen dit jaar tegen enkele complexe vragen aan. Bijvoorbeeld: hoe weten we of onze online lessen goed werken? Hoe kunnen we op afstand vaststellen wat leerlingen weten en kunnen? Hoe houden we de motivatie vast? Hoe voorkomen we grote achterstanden bij leerlingen? En hoe bepalen we straks wanneer leerlingen bevorderd kunnen worden naar de volgende klas?

Realistisch zijn

Allereerst: laten we realistisch zijn. Online lesgeven is minder effectief dan onderwijs op school, dus stel je verwachtingen bij. Nieuwe stof uitleggen en inoefenen op afstand is moeilijker dan in de klas. En online cijfertoetsen geven is meestal geen goed idee. Tegelijkertijd willen we leerlingen wel verder kunnen blijven helpen in hun leerproces, en ook kunnen meten of dat lukt. Daarom moeten we ons onderwijs anders inrichten. Gelukkig kunnen we leerlingen toch effectief onderwijzen, volgen en helpen, ook in deze omstandigheden: door middel van formatief evalueren, ofwel leerdoelgericht werken.

Leerdoelgericht werken bij online lesgeven

Zonder cijfertoetsen in te zetten kun je toch vaststellen of je leerlingen de stof beheersen, én je leerlingen verder helpen. Dat doe je door steeds drie stappen te zetten in je lessen:
1. Leerdoelen verhelderen: wat moeten leerlingen beheersen, aan het eind van de les / het hoofdstuk;
2. Voortgang bepalen: wat weet, kan of snapt iedere leerling op dit moment;
3. Vervolg vaststellen: wat is nodig om de leerling de leerdoelen te laten behalen.

1. Leerdoelen verhelderen

Het draait bij leerdoelgericht werken om de vraag wat leerlingen écht moeten weten, kunnen en snappen voor jouw vak – ook om succesvol en kansrijk in te kunnen stromen in het volgende schooljaar. Je doel als docent is, om iedere leerling te helpen om de vastgestelde leerdoelen te behalen. Stap één is dus: vaststellen wat leerlingen echt moeten weten, kunnen en snappen. Vervolgens verdeel je deze leerdoelen in hapklare brokken leerstof. Veel vaardigheden bestaan feitelijk uit een reeks verschillende onderdelen. Elk van die onderdelen moet worden beheerst om tot een goed eindresultaat te komen.
Als je bijvoorbeeld je leerlingen wilt leren hoe ze een goede sollicitatiebrief moeten schrijven, zullen ze eerst moeten weten uit welke onderdelen zo’n brief bestaat. Ze moeten het verschil tussen formeel en informeel taalgebruik kennen; ze moeten de juiste aanhef en afsluiting kunnen gebruiken; ze moeten weten wat er in de inleiding moet komen, etc. Pas als ze dat allemaal beheersen, kunnen ze een goede brief gaan schrijven. Elk van die stappen moet apart worden ingetraind, als (sub)leerdoel. Ze mogen pas verder als ze dit leerdoel beheersen.

2. Voortgang bepalen

Stap twee is: (telkens weer) vaststellen waar de leerling staat. Om te checken waar elke leerling staat, zorg je voor een checkvraag of opdracht die informatie oplevert over wat je leerlingen beheersen. Heb je bij wiskunde / rekenen bijvoorbeeld het vermenigvuldigen van breuken behandeld, dan kun je drie testopgaven geven. Als een leerling deze alle drie juist heeft, mag deze verder met het volgende onderwerp / onderdeel. Wie nog fouten maakt in de checkvragen, krijgt extra uitleg en oefeningen.

3. De volgende stap

Bij stap drie help je elke leerling verder om het leerdoel te bereiken. Dat betekent dat je feedback geeft op de prestatie van iedere leerling (!) én van de leerlingen verlangt dat ze hun prestatie verbeteren tot ze het leerdoel hebben bereikt. Ze mogen pas verder als ze het (tussen)doel hebben behaald. Zo help je iedere leerling om de leerdoelen te bereiken.

Hoe ga je hier mee aan de slag?

In het volgende artikel lees je meer over wat dit voor je lessen betekent: ga naar het volgende artikel.

Meer weten?

Wil je meer weten over leerdoelgericht werken? Neem voor vragen of advies contact met ons op. We helpen je graag verder!

Over de auteur van dit artikel

Sergej Visser gaf twintig jaar lang Engels, CKV en Spaans op mavo, havo en vwo. Hij ontwikkelde een compleet nieuw curriculum Engels, voor klas 3 t/m 6. Zijn specialisme is formatief evalueren. Sergej denkt graag na over hoe het onderwijs nog beter kan en loopt warm voor complexe vraagstukken waarbij schoolbeleid en de dagelijkse praktijk elkaar raken. Hij is auteur van het Handboek Formatief evalueren in elke Les.

Serie vlogs over effectief (afstands)leren

Bekijk ook de serie korte vlogs die Sergej Visser en Jesús de la Torre y Rivas maken over effectief onderwijs op afstand.